ولایت و اداره اموال محجورین در فقه و حقوق

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و محقق جامعه المصطفی العالمیه مشهد

چکیده

محجورین، به علت ناتوانی در اداره و تنمیه اموالشان، از طرقی مورد حمایت قرار گرفته است، آنها از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع­­ هستند، تصرف آنها در اموال و حقوق مالی باطل یا غیر نافذ است و از طرفی اداره و تنمیه اموال محجورین و تأمین نیازهای مالی آنها از اموال خودشان، ضرورتی انکار نشدنی است؛ پس نیازمند مکانیزمی برای این دو نیاز مهم اجتماعی محجورین هستیم. تأمین نیازهای فوق الذکر و مصلحت محجورین ایجاب می­ کند که اشخاصی به نمایندگی از آنها موظف به اداره و تنمیة اموال و حقوق مالی آنها و انجام دادن اعمال حقوقی ایشان باشند. این نهاد در فقه و حقوق اسلامی تحت عنوان «ولایت در مال» نامیده می ­شود. این نوشته، با توجه به متون فقهی کهن اسلامی و منابع حقوقی و قانونِ بخشی از کشورهای اسلامی، تلاش خواهد کرد، مکانیزم اسلامی اداره اموال محجورین را تشریح و تفاوتهای میان مذاهب فقهی را بنمایاند.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
 https://www.magiran.com/paper/1441049
نورمگز:
www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/60000

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Property Guardianship and Management of Incapables in Jurisprudence and Law

نویسنده [English]

  • Seyed Ahmad hosseini Hanif
Ph. D. Student of private law, Mashhad branch Al-mustafa International University
چکیده [English]

The Incapables, due to their incapability of handling or managing finances, are supported from different ways. They are not allowed to take position of their property or financial rights and their possession of property is effect less and invalid but managing and handling their properties and supporting their financial needs from their belongings is unavoidable. Therefore we are in need of a system for the two important social needs of the Incapables. Securement of the financial needs and interests of the Incapables requires that some people as their representative become responsible to manage and handle their properties and financial rights. This institution is called “Velayat Dar Mal” (Guardianship in Property) in Islamic jurisprudence and law. This article tries to explain the Islamic system of managing the Incapables properties and its differences among the various religious jurisprudence, based on Islamic jurisprudence texts, legal sources and the law of some Islamic countries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • guardianship
  • Property Management
  • Incapable
  • jurisprudence
  • rights
ü      قرآن کریم
ü      ابن عابدین، خاتم المحققین محمد امین(2005م)، حاشیه رد المحتار علی الدر المختار شرح تنویر الابصار فی فقه الامام ابی حنیفه النعمان، لبنان، دارالفکر، بیروت.
ü      ابن فهد حلی، جمال الدین ابو العباس احمد بن محمد(1407ق)، المهذب البارع فی شرح مختصر النافع، موسسه نشر اسلامی، قم.
ü      ابیانی، محمد زید(2006م)، شرح الاحکام‌الشرعیه فی‌الاحوال الشخصیه، دارالسلام قاهره.
ü      استانبلی، ادیب(1997م)، المرشد فی قانون الاحوال الشخصیه، المکتبه القانونیه، دمشق.
ü      اسروشنی حنفی، امام محمد بن محمود بن الحسین ابن احمد(1982م)، جامع احکام الصغار، دار الفضیله، قاهره.
ü      اصفهانی، سید ابوالحسن(1401)، وسیله النجاه، قم.
ü      آل بحر العلوم، سید محمد(1403ق)، بلغه الفقیه. مکتبه الصادق، تهران.
ü      امام کاشف الغطاء، محمد حسین(1422ق)، تحریر المجله، چ1، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه، تهران.
ü       بحر‌العلوم، عز‌الدین(1400ق)، الحجر و احکامه فی‌الشریعه‌الاسلامیه، دار‌الزهراء بیروت.
ü      بحرانی، شیخ یوسف(بی‌تا)، الحدائق الناضره الی احکام العتره الطاهره، جامعه مدرسین، قم. 
ü      بلتاجی، محمد(2006م)، دراسات فی الاحول الشخصیه، الطبعه الاولی، دارالسلام للطباعه و النشر، قاهره.
ü      جزیری، عبدالرحمن(1988م) الفقه علی المذاهب الاربعه، دار الکتب الاسلامیه، بیروت.
ü      حجی کردی، احمد(1993م)، الاحوال الشخصیه، ، جامعه دمشق، دمشق.
ü      راغب اصفهانی(1404ق)، المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر کتاب، تهران.
ü      سیوری حلی، فاضل مقداد(1402ق)، التنقیح الرائع، قم.
ü      سیوطی، جلال الدین(2010م)، الاشباه و النظایر فی قواعد و فروع فقه الشافعی، دارالکتب العلمیه، بیروت.
ü      شیخ انصاری، مرتضی(1420ق)، المکاسب، لجنه التراث الشیخ الاعظم، قم.   
ü      شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن بن علی(1390ش)، المبسوط فی فقه الامامیه، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
ü      الطباطبائی،السید علی(1404ق)، ریاض المسائل، موسسه آل البیت(ع)، قم.
ü      عاملی شهید ثانی، شیخ زین الدین ابو عبدالله محمد بن مکی(1404ق)، روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان، موسسه آل­البیت لاحیاء التراث، قم.
ü      عاملی شهید ثانی، شیخ زین الدین ابو عبدالله محمد بن مکی(1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، موسسه المعارف الاسلامیه، قم.
ü      عاملی شهید ثانی، شیخ زین الدین ابوعبدالله محمد بن مکی(1423ق)، رسائل، بوستان کتاب، قم.
ü      عاملی، سید محمد جواد(1419ق)، مفتاح الکرامه، موسسه نشر اسلامی، قم.
ü      فاضل هندی، محمد بن حسن بن محمد(1416ق)، کشف اللثام عن قواعد الاحکام، موسسه النشر الاسلامی، قم.
ü      فتیان، فرید(1986م)، شرح قانون الاحوال الشخصیه، الدار العربیه، بغداد.
ü      قاضی ابن براج طرابلسی(1406ق)، المهذب، موسسه النشر الاسلامی، قم.
ü      قمی، میرزا ابو القاسم(1413ق)، جامع الشتات، سازمان انتشارات کیهان، تهران.
ü      کرکی، علی بن حسین عبد العال(1408ق)، جامع المقاصد فی شرح المقاصد، موسسه آل‌البیت(ع)، قم.
ü      کاشف الغطاء، شیخ جعفر(1380ش)، کشف الغطاء، چ1، بوستان کتاب، قم.
ü      محقق حلی(1409ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، انتشارات استقلال، قم.
ü      محقق کابلی، قربانعلی(1386ش)، استفتائات جدید، قم.
ü      محقق کرکی، علی بن‌حسین(1409ق)،رسائل‌الکرکی،مکتبه آیه‌الله‌العظمی المرعشی‌النجفی، قم.
ü      النجفی، محمدحسن(1409ق)، جواهر الکلام، قم.
ü      محمد ابوزهره(2005م)، الاحوال الشخصیه، بیروت.
ü      محمد بن احمد ازهری، تهذیب اللغه، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
ü      مغنیه اللبنانی، محمد جواد(1404ق)، فقه الامام جعفر الصادق علیه السلام، دارالتیارالجدید، بیروت.
ü      منتظری، حسینعلی(1408ق)، دراسات فی ولایه‌الفقیه، المرکزالعالمی للدراسات الاسلامیه، قم.
ü      نجفی، شیخ محمد حسن(1367ش)، جواهر الکلام، چ3، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
ü      وهبه زهیلی(2000م)، الفقه الاسلامی و ادلته، بیروت.
ü      یار ارشدی، علی(1387ش)، وصیت در حقوق ایران و مذاهب اسلامی، تهران.
منابع قانونی:
ü      قانون مدنی افغانستان.
ü      قانون تجارت  افغانستان.
ü      قانون مدنی ایران.
ü       قانون مدنی مصر.
ü       قانون مدنی کویت.
ü       قانون مدنی اردن.
ü       قانون مدنی سوریه.
ü       قانون مدنی بحرین.
ü       قانون مدنی لبنان.
ü      قانون احوال شخصیه افغانستان.
ü       قانون احوال شخصیه مراکش.
ü       قانون احوال شخصیه مصر.
ü       قانون احوال شخصیه بحرین.
ü       قانون احوال شخصیه کویت.
ü       قانون احوال شخصیه امارات متحده عربی.
ü      القانون النموذجی العربـی الموحـد للأحـوال الشخصیـه رقم 105 لسنه 1988م، الصادر عن الأمانه الفنیه لمجلس وزراء العدل العرب، اعتمده مجلس وزراء العدل العرب فی دورته السادسه، بالقرار رقم 105- د6 -17/8/1408 هـ -4/4/1988م.
ü       القانون النموذجی العربی الموحد لرعایه القاصرین لسنه 2002م، الصادر عن الأمانه الفنیه لمجلس وزراء العدل العرب فی جامعه الدول العربیه، والذی اعتمـده المکتب لمجلـس وزراء العـدل العرب کقانـون نموذجی استرشادی بالقرار رقم 323.ج 24 بتاریخ 4/3/2002م.