بازجستی در ماهیت «خیار شرکت» و «خیار تبعض صفقه»

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد حقوق خصوصی دانشگاه مازندران

2 استاد یار دانشکده الهیات دانشگاه مازندران

3 کارشناس ارشد حقوق خصوصی دانشگاه آمل

چکیده

مبحث خیارات در فقه امامیه و حقوق مدنی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به عنوان یکی از عوامل ارادی انحلال قرارداد به رسمیت شناخته شده است. از جمله خیارات مختص عقود معاوضی خیار تبعض صفقه و خیار شرکت است. به رغم اهمیت هر دو خیار یاد شده، نزد فقهای امامیه و حقوق‌دانان وجوه تمایز این دو خیار چندان مورد توجه قرار نگرفته است و در این زمینه رویه واحدی وجود ندارد، به گونه‌ای که برخی هر دو خیار را مستقل از همدیگر و عده‌ای خیار شرکت را مصداقی از خیار تبعض صفقه دانسته‌اند. همچنین برخی معتقدند این دو خیار از جمله مصادیق خیار عیب است. نویسندگان در این مجال به منظور تحکیم استقلال خیار شرکت، تحلیلی در خصوص ماده 441 قانون مدنی ارائه می‌دهند که به موجب آن در جایی که شراکت شخص ثالثی در مال مورد معامله کشف شود یا آن مال به طریقی با مال دیگر امتزاج یابد به گونه‌ای که از هم قابل تفکیک نباشند، برای شخص زیان‌دیده حقی به استناد خیار شرکت ایجاد می‌شود. پژوهش حاضر در راستای بررسی و واکاوی ماهیت هر دو خیار و تبیین وجوه افتراق آنها از همدیگر ساماندهی یافته است تا بدین وسیله نسبت خیار شرکت و خیار تبعض صفقه در بوته‌ نقد و بررسی مورد ارزیابی واقع شود.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
 https://www.magiran.com/paper/1524384
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1199272

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A reinvestigation in the nature of partnership option and partition of the commodity option

نویسندگان [English]

  • Ali Baqiri 1
  • Saeed Ebrahimi 2
  • Majid Khalili 3
1 M. A. in civil law, Mazandaran University
2 . Assistant professor of Theology department, Mazandaran University
3 M. A. in civil law, Amol University
چکیده [English]

The issue of options [in the contracts] has a special significance in Imamiyah jurisprudence and civil law and is recognized as one of the voluntary factors of dissolution of the contracts. “Partnership option” and “partition of the commodity option” are amongst the options dedicated to exchange contracts. Despite the significance of the above mentioned options, the distinction between them is not so considered by the Imamiyah jurists and lawyers and there is not a single approach towards it, so that some consider them separate while some others see partnership option as an example of partition of the commodity option. Some also hold that both these two options are meanings of the “defect option”. The authors in order to stabilize independence of the partnership option deliver an analysis of the article 441 of the Iranian civil code, according to which, whenever the partnership of a third person in the commodity is discovered or that property in some way is inseparably mixed with another, based on the partnership option a right will be created for the person who incur the loss. This research is organized for studying and analysis of the nature of the both options and explanation of their distinction from each other so that hereby the relationship between partnership option and partition of the commodity option be evaluated in the process of critique and research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Option
  • partition of the commodity option
  • partnership option
  • exchange contract.  

) منابع فارسی

¾     امامی، سیدحسن(1374)، حقوق مدنی، ج1، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، تهران.
¾   بیگ‌زاده، صفر و علیرضا باریکلو(1390)، اختیار تقلیل ثمن(مطالعه تطبیقی در کنوانسیون بیع بین‌المللی،فقه امامیه و حقوق ایران)، مجله پژوهش‌های تطبیقی دانشگاه تربیت مدرس، دوره15، شماره3.
¾     جعفری لنگرودی،محمدجعفر(1391)، الفارق(دایرۀ المعارف عمومی حقوق)،ج2، چ2، گنج دانش، تهران.
¾     _________________(1388) ، دایرۀ المعارف حقوق مدنی و تجارت، گنج دانش، تهران.
¾     _________________(1382)، فرهنگ عناصر شناسی، گنج دانش، تهران.
¾   جمعى از پژوهشگران زیر نظر هاشمى شاهرودى، سید محمود(1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]،ج1و 3 ، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت]، تهران.
¾     خمینی، روح الله(1387)، توضیح المسایل حضرت امام(ره)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران.
¾     سجادی، سید جعفر(1373)، فرهنگ معارف اسلامی، نشر کومش، تهران.
¾     شکاری، روشنعلی و دیگران(1380)، شرح و ترجمه متون فقه، نشر کشاورز، تهران.
¾     شهیدی، مهدی(1385)، حقوق مدنی6،چ5، انتشارات مجد، تهران.
¾     طاهرى، حبیب‌الله(1418 ق)، حقوق مدنى، ج4، چ2، دفتر انتشارات اسلامى، تهران.
¾     عدل،مصطفی(1378)، حقوق مدنی، چ1، انتشارات طه، تهران.
¾     علوی قزوینی، سید علی(1375)، نگرشی بر ضمان درک مبیع در حقوق مدنی ایران، مجله نامه مفید قم، شماره7.
¾     عمید،حسن(1362)، فرهنگ عمید،چ18، کتابخانه ابن‌سینا، تهران.
¾     کاتوزیان،ناصر(1388)، قانون مدنی در نظم کنونی، چ23، نشرمیزان، تهران.
¾     ____________(1392)، قواعد عمومی قراردادها، ج5، چ7، شرکت سهامی انتشار، تهران.
¾     کیائی، عبدالله(1376)، تفسیر مواد 355 و 384 قانون مدنی و ماده 149 قانون ثبت، مجله دیدگاه‌های قضایی، شماره8 .
¾     منتجب‌نیا، رسول(1387)،تبعض صفقه در معاملات،چ 1، انتشارات دادگستر، تهران.

ب) منابع عربی

¾     ابن اثیر، نصرالله بن محمد(بی تا)، النهایةفی غریب الحدیث و الأثر، دارالکتب العلمیه، بیروت.
¾     انصاری، شیخ مرتضی(1428 ق)، فرائد الاصول، ج2، نشر مجمع الفکر الاسلامی، قم.
¾     _________________ (1415 ق)، مکاسب،ج5، کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، تهران.
¾     _________________(1420 قمکاسب ،ج3، به مناسبت دویستمین سالگرد تولد شیخ انصاری، مجمع الفکر الاسلامی، تهران.
¾     بهبهانى، محمد باقر بن محمد اکمل(بی‌تا)، رساله عملیه متاجر وحید بهبهانى(با تعلیقات میرزاى شیرازى)، چ1، نشر حاج شیخ رضا تاجر تهرانى، تهران.
¾     بهجت، محمدتقى(1428ق)، رساله توضیح المسائل (بهجت)، انتشارات شفق، قم.
¾     جزیرى، عبدالرحمن و سیدمحمد غروی(1419ق)، الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت]، ج2،  چ1، دار الثقلین، بیروت.
¾     جزیرى، عبدالرحمن(1406ق)، الفقه على المذاهب الأربعة، ج3،  چ7، موسسۀ التاریخ العربی، بیروت.
¾     حلى، مقداد بن عبداللّه سیورى(1404 ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج2، چ1، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى، قم.
¾     حمیرى، نشوان بن سعید(1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، ج1، چ1، دارالفکر المعاصر، لبنان.
¾     وحید خراسانى، حسین (1428 ق)، توضیح المسائل (وحید)، چ9، مدرسه امام باقر}، قم.
¾     محمدى خراسانى، على(بی تا)، شرح تبصرة المتعلمین(محمدى)، ج1، نشر قلم، تهران.
¾     خمینی،سید روح الله(1379)، تحریرالوسیله،ج1، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران.
¾     سبحانى تبریزى، جعفر(1429ق)، رساله توضیح المسائل(سبحانى)، مؤسسه امام صادق}، قم.
¾     سعدى ابوجیب(1408ق)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، چ2، دار الفکر، بیروت.
¾     شبیرى زنجانى، سید موسى(1430ق)، رساله توضیح المسائل(شبیرى)، انتشارات سلسبیل، تهران.
¾     شهید اول(1377)، اللمعه الدمشقیه،ترجمه شیروانی و غرویان، ج1، چ8، دار الفکر، قم.
¾     جبعی‌عاملی، زین‌الدین(بی‌تا)، الروضة البهّیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج3، موسسۀ الأعلمی للمطبوعات، بیروت.
¾     ــــــــــــــــــــ (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام ، ج3، چ1، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم.
¾     طریحى، فخر الدین(1416ق)، مجمع البحرین، ج5، کتابفروشى مرتضوى، قم.
¾     صاحب بن عباد،کافی الکفاة، اسماعیل بن عباد(1414ق)، المحیط فی اللغة، ج5، چ1، عالم الکتاب، بیروت.
¾     حر عاملى، محمدبن‌حسن(1409 ق)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج18، چ1، مؤسسۀ آل‌البیت]، قم.
¾     عاملى، بهاء الدین، محمد بن حسین و نظام بن حسین ساوجى(1429ق)، جامع عباسى و تکمیل آن(محشّى، ط-جدید)، دفتر انتشارات اسلامى، تهران.
¾     فقعانى، على بن على بن محمد بن طى(1418ق)، الدر المنضود فی معرفة صیغ النیات و الإیقاعات و العقود، مکتبة إمام العصر(عج) العلمیة، قم.
¾     قمى، شیخ عباس(1423ق)، الغایة القصوى فی ترجمة العروة الوثقى، ج2، چ1، منشورات صبح پیروزى، قم.
¾     محمود عبدالرحمان(1999م)، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة،ج2، دار الفصلیة، قاهره.
¾     مشکینی، میرزا علی(1387)، مصطلحات الفقه، حوزه علمیه، قم.
¾     نجفی، محمدحسن(1404ق)، جواهر الکلام فی شرایع الاسلام، ج23، چ7، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
¾     نجفی، کاشف الغطاء، احمد بن على‌بن‌محمدرضا(1423 ق)، سفینة النجاة و مشکاة الهدى و مصباح السعادات، ج3، مؤسسه کاشف الغطاء، نجف.
¾   نراقى، مولى محمدمهدى بن ‌ابى‌ذر(1425 ق)،أنیس التجار(مُحشّی)، شارحین: سید محمدکاظم طباطبایی، سید اسماعیل صدر عاملى ، و عبدالکریم حائرى یزدى‌، چ1، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.