«کاشفیت» یا «ناقلیت» اجازة معامله فضولی در فقه امامیه و قانون مدنی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد پیوسته حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق}

2 استادیار دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق

چکیده

مطابق بند اول مادة 190 قانون مدنی، قصد و رضای طرفین از شرایط اساسی صحت هر معامله‌ای به حساب می‌آید و فقدان هر کدام به ترتیب بطلان یا عدم نفوذ عقد را در پی دارد. فقها و حقوقدانان عقدی را که بدون رضایت مالک منقعد می‌شود «عقد فضولی» می‌نامند، بدین معنی که چنین عقدی تا رضایت بعدی مالک اصلی از طریق اجازه به عقد سابق ملحق نگردد، مُملِک نیست. علی‌هذا، فقها و بالتبع حقوقدانان در خصوص اثر چنین اجازه‌ای نسبت به عقد سابق، آرا و دیدگاه‌های مختلفی ارائه داده‌ و چنین اجازه‌ای را در دو گروه عمدة «کشف» و « نقل» طبقه‌بندی کرده‌اند. اکثر فقهای قدیم با تبعیت از نصوص وارده، تقویت کاشفیت اجازه را پیشه نموده‌اند، حال آنکه متأخرین وجه عقلانی ناقلیت را مرجح دانسته‌اند؛ این دوگانگی در میان دیدگاه‌های حقوقدانان نیز متبلور شده است. علاوه بر دو دیدگاه مذکور، برخی از متأخرین شیعه نظریة «کشف حکمی» را بیان داشته‌اند که می‌توان آن را جامع‌الطرفین برشمرد، بدین معنی که اجرای احکام کشف به اندازه امکان است، در حالی ‌که نقل مالکیت پس از اجازه حاصل می‌گردد. نویسنده با غور در آرای فقها و انعکاس آنها در دکترین حقوقدانان با روش توصیفی، تحلیلی به بررسی مادة 258 قانون مدنی پرداخته است تا ضمن مشخص ساختن اثر اجازه در عقد فضولی به بسط این مهم نسبت به سایر عقود غیر نافذ نیز نایل آید.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
 https://www.magiran.com/paper/1675932
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1199263

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The discovery or transference of permission of unauthorized transactions from the perspective of Imamiah jurisprudence and the civil code of Iran

نویسندگان [English]

  • Muhammad Taha Kharratha 1
  • seyed Mostafa Saadat Mostafavi 2
1 M A student of civil law, Imam Sadeq University
2 Assistant Professor, Faculty of Islamic Theology and Law at the University Amamsadq
چکیده [English]

According to the first part of article 190 of the civil code, intention and consent are among the fundamental conditions of validity of any contract and lack of each one would entail the nullity or suspension of the contract. The jurists and lawyers call the contracts formed without the consent of the owner "unauthorized contract" meaning that the contract cannot transmit the possession unless the owner consents to the contract later. Therefore, the jurists and lawyers have offered different ideas as to the effect of such a consent on the precedent contract which can be divided to two main ideas of "discovery" and "transference". The majority of the past jurists following the Islamic sources have supported the discovery theory, while the recent jurists have seen the transference theory more logical. The two ideas are also propounded by the lawyers. Some recent Shi'a jurists have also put forward the theory of "the result of discovery" which can be considered as compromising between the two theories by applying the results of discovery as long as possible while the transference of possession occurs after permission. The author exploring the ideas of the jurists and reflecting them in the doctrine of the lawyers by an analytic-descriptive method, has studied the article 258 of the civil code to explain the effect of permission on the unauthorized contract and spread this effect to the other suspended contracts as like.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : permission
  • discovery
  • transference
  • the result of discovery
  • real discovery
  • unauthorized contract
  • consent

مراجع

-   قرآن کریم
-   اشکوری، ابوالقاسم بن معصوم(1422ق)، بغیة الطالب فی شرح المکاسب، قم: انتشارات انوارالهدی.
-   اصفهانی، ابوالحسن(1393ق)، وسیلة النجاة، قم: انتشارات مهر.
-   امامی، حسن(1371)، حقوق مدنی، ج1، چ3، تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
-   انصاری، مرتضی(1415ق)، کتاب المکاسب، ج3، چ1، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری.
-   باقری اصل، حیدر(1393)، آثار عقد بیع( قواعد حاکم، مبانی، شروط و قلمرو)، چ1، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
-   بهرامی احمدی، حمید(1390)، حقوق تعهدات و قراردادها(با مطالعه تطبیقی در فقه مذاهب اسلامی و نظام‌های حقوقی)، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق}.
-   بهرامی احمدی، حمید(1390)، حقوق تعهدات و قراردادها، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق}.
-   بهرامی، بهرام و زهرا بهرامی(1389)، معامله فضولی و انتقال مال غیر، چ3، تهران: نگاه بینه.
-   بیگ‌زاده، صفر(1392)، مجموعه قوانین صبا، چ9، تهران: کلک صبا.
-   جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1340)، تأثیر اراده در حقوق مدنی، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-   جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1379)، مجموعه محشی قانون مدنی، چ1، تهران: کتابخانه گنج دانش.
-   حائری اصفهانی، محمدحسین(1404ق)، الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة، قم: دار أحیاء العلوم الإسلامیة.
-   حائری شاه باغ، سید علی(1376)، شرح قانون مدنی، ج1، چ1، تهران: کتابخانه گنج دانش.
-   حسینی سیستانی، سیدعلی(1415ق)، توضیح المسائل، چ4، قم.
-   حلی، ابوطالب محمد بن حسن(فخرالمحققین)(1387)، ایضاح الفوائد، ج1، چ1، قم.
-   حلی، حسن بن یوسف(بی‌تا)،  قواعد الاحکام، ج1، قم: انتشارات رضی.
-   خراسانی، محمدکاظم(1406ق)، حاشیه کتاب المکاسب، چ1، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
-   روحانی، سید محمد صادق(1376)، نهج الفقاهه(التعلیق علی مکاسب الشیخ الاعظم)، ج4، چ4، سپهر.
-   زراعت، عباس(1392)، شرح مبسوط مکاسب(عقد فضولی و نمایندگی)، چ1، تهران: انتشارات جنگل.
-   سنگلجی، محمد(1333)، چهار رساله، چ1، تهران: انتشارات چاپخانه دانشگاه.
-   شهید ثانی، محمد بن مکی عاملی(1401ق)، اللمعة الدمشقیة فی الفقه الامامیة، چ1، بیروت: دار التراث.
-   شهیداول، شمس‌الدین محمدبن‌مکی(1414ق)، الدروس، ج3، چ1، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
-   شهیدثانی، زین‌الدین بن نورالدین(1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج3، چ1، قم: منشورات مکتبة الداوری.
-   ــــــــــــــــــــــــ(1413ق)، مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام، ج3، قم: موسسه المعارف الاسلامی.
-   شهیدی، مهدی(1377)، تشکیل قراردادها و تعهدات، چ1، تهران: نشر حقوقدان.
-   صفایی، سید حسین(1390)، دوره مقدماتی حقوق مدنی(قواعد عمومی قراردادها)، ج2، چ12، تهران: نشر میزان.
-   طاهری، حبیب‌الله(1375)، حقوق مدنی، ج4، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-   طباطبایی، سید علی(1404ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلایل، چ1، قم: النشر الاسلامی الطابعه لجامعة المدرسین.
-   طباطبایی‌یزدی، سیدمحمدکاظم(1423ق)، حاشیه کتاب المکاسب، ج2، چ1، بیروت: دارالمصطفی, لاحیاءالتراث.
-   عمیدی، سیدعمید‌الدین محمد(1416ق)، کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، ج1، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-   قمی، ابوالقاسم(بی‌تا)، غنائم الایام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ سنگی.
-   کاتوزیان، ناصر(1371)، حقوق مدنی، ج1، چ4، تهران: انتشارات مدرس.
-   کرکی، علی بن الحسین(محقق ثانی)(1408ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج4، چ1، قم: موسسه آل‌البیت] لاحیاء التراث.
-   محقق حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین(1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
-   محقق‌داماد، مصطفی و دیگران(1389)، حقوق قراردادها در فقه امامیه، چ1، تهران: سمت.
-   موسوی خویی، سیدابوالقاسم(1412ق)، مصباح الفقاهه فی المعاملات، ج4، چ1، بیروت: دارالهادی.
-    نائینی، محمدحسین(1418ق)، منیة الطالب، ج1، قم: موسسة النشر الاسلامی.
-   نجفی خوانساری، موسی(بی‌تا)، حاشیةالمکاسب، تهران: چاپخانه حیدریه.
-   نجفی، محمدحسن(1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج22، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار