ضرورت و مشروعیت حکومت و ولایت فقیه از منظر امام‌خمینی (ره) و میرزای نائینی (ره)

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسنده

استادیار جامعۀ المصطفی, العالمیۀ

چکیده

موضوع تحقیق حاضر، حکومت و ولایت فقیه از منظر امام‌خمینی(ره) و میرزای نائینی(ره) است. در این جستار، چند مسئله از مسائل مبحث حکومت و ولایت فقیه از دیدگاه امام‌خمینی(ره) و میرزای نائینی(ره) به روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و با الگوی تطبیقی بررسی شده است. مهم‌ترین یافته‌های پژوهش عبارت‌اند از اینکه در مسئله ضرورت حکومت، امام‌خمینی(ره) آن را به ضرورت عقل، ضرورت احکام اسلام، رویه و طریقه رسول‌اکرم, و امیرالمؤمنین} و مفاد آیات و روایات، ثابت می‌داند و میرزای نائینی(ره) ضرورت حکومت را به اتفاق نظر عقلا ثابت و از اهمّ تکالیف می‌شناسد. در مسئله مشروعیت حکومت، امام‌خمینی(ره) به استناد قرآن، حاکمیت غیرخدا را ظالمانه و غیرمشروع می‌داند و مشروعیت حکومت را با تصدی فقیه عادل می‌شناسد و با فقدان نظام ولایت فقیه، نظارت فقیهان بر قوانین لازم است. میرزای نائینی(ره) حکومت مشروع دردوران غیبت امام معصوم} را در وهله اول، حکومت ولی فقیه بر اساس ولایت انتصابی فقیه می‌داند و با عدم حصول شرایط، حکومت را با اذن و نظارت فقها مشروع می‌داند. در موضوع نقش مردم درحکومت، نظام حکومتی امام(ره) دارای دو جنبه اسلامیت و جمهوریت است و مردم در تعیین مصداق، پذیرش ولی فقیه و تشکیل حکومت، نقش دارند. محقق نائینی(ره) با نظر به اصل مساوات و آزادی مردم درحکومت ولایی، نظارت و مشارکت مردم را در حکومت از طریق شور و مشورت با عقلای امت توصیه می‌کند.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
 https://www.magiran.com/volume/128650
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1328301

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The government of the jurist from perspective of Imam Khomeini and Mirza Na’ini

نویسنده [English]

  • Sayed Majid Mirdamadi
Assistant professor at Al Mustafa International University
چکیده [English]

The subject matter of the present research is government and guardianship of the jurist from perspective of Imam Khomeini and Mirza Na’ini. Some problems of the subject are discussed here comparatively with a descriptive-analytic method. The most important findings of the research are that in the case of necessity of government, Imam Khomeini proves it by reference to intellectual evidence, obviosity according to the Islamic rules, the Prophet and Imam Ali’s manner, the verses of the Qur’an and the traditions, and Mirza Na’ini proves it by reference to consensus of the wise and considers it as one of the most important Islamic rules. In the case of legitimacy, Imam Khomeini referring to the Qur’an considers the government of others than Allah illegitimate and unjust and sees legitimacy of government under a just Islamic jurist and in the absence of this system of government, sees supervision of the jurists on the laws necessary. Mirza Na’ini holds that the legitimate government in the era of absence of Imam primarily is the government led by a nominated jurist and in the lack of the conditions, legitimates the government by the jurist’s permission and supervision. As to the people’s role in government, Imam Khomeini’s system of government has two “Islamic” and “republic” aspects and the people play roles in appointing the jurist, accepting the regime and constituting the government. Mirza Na’ini considering the equality and liberty of the people in the government of the jurist advises supervision and participation of the people in the government through consulting the wise people of Ummah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • guardianship
  • government of the jurist
  • Islamic government
  • People
  • Imam Khomeini
  • Mirza Na’ini
-         ابن منظور(1408ق)، لسان العرب، ج15، بیروت: دار الاحیاءِ التراث العربی. 
-         آملی، محمدتقی(1413ق)، المکاسب و البیع، ج2، چ1، قم: دفترانتشارات اسلامی.
-         برجی، یعقوبعلی(1385)، ولایت فقیه در اندیشه فقیهان، تهران: دانشگاه امام صادق}/سمت.
-         راغب اصفهانی، حسین(1404ق)، المفردات فی غریب القرآن، چ2، تهران: دفتر نشر کتاب.
-         زوزنی ابوعبدالله حسین(1377ق)، شرح المعلقات السبع، بیروت: دارصادر للطباعه و النشر. 
-         جواد، علی(1970م)، المفصل فی التاریخ العرب قبل الاسلام، ج5، بیروت: دارالعلم للملایین مکتبه النهضه.
-         جوادی آملی،  عبدالله(1384)، ولایت فقیه، قم: نشر اسراء/ دفتر انتشارات اسلامی.  
-         حرعاملی، محمد(1412ق)، وسائل الشیعه، ج27، قم: مؤسسه آل‌البیت] لاحیاء التراث. 
-         خرمشاهی،بهاءالدین(1377)، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج2، تهران: چاپ دوستان/ناهید.  
-         خمینی، سید روح‌الله(بی‌تا)، ولایت فقیه و جهاداکبر، [بی‌جا]، دفترنشرالست/فقیه.
-         ــــــــــــــــــــ(1368)، کتاب البیع، ج2، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
-         ــــــــــــــــــــ(1375)، صحیفه امام، ج3، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(ره).
-         ــــــــــــــــــــ(1378)، صحیفه امام، ج10، 11، 19، 20و 21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام. 
-         ــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، کشف‌الاسرار، [بی‌جا].
-         ــــــــــــــــــــ(1385)، الرسائل، ج2، قم: انتشارات اسماعیلیان.
-         شیرازی، صدرالدین محمد(1377)، المظاهر الالهیه، تحقیق: سید جلال آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
-         ــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح: محمد خواجوی، قم: انتشارات بیدار.
-         ــــــــــــــــــــــ(1391ق)، شرح اصول کافی، تهران: انتشارات مکتبه المحمودی. 
-         طباطبایی، سید محمدحسین(1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج6، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات. 
-         طوسی، محمد(1409ق)، التبیان، ج7، تحقیق: قیصر العاملی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
-         فیروزآبادی، محمد(بی‌تا)، القاموس المحیط، ج4، بیروت: دارالجیل.  
-         قبانچی، حسام(1385)، قانون اساسی به انضمام آیات و روایات، چ1، تهران: انتشارات رادکان.   
-         کدیور، محسن(1378)، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، تهران: نشر نی.  
-         لاهیجی عبدالرزاق(1371)، گوهرمراد، تصحیح: زین‌العابدین قربانی،تهران: انتشارات وزارت ارشاد اسلامی. 
-         مجلسی، محمدباقر(1403ق)، بحارالانوار، چ3، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
-         مطهری، مرتضی(1372)، مجموعه آثار، ج3، تهران: انتشارات صدرا. 
-         موسوی‌خلخالی، سیدمحمد مهدی(1361)، حاکمیت در اسلام، انتشارات آفاق.   
-         منتظری حسینعلی(1408ق)، دراسات فی ولایۀ الفقیه، ج1، قم: مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه. 
-         معرفت، محمد هادی(1377)، ولایت فقیه، قم: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی «التمهید.
-         هرندی، محمدجعفر(1379)، فقها و حکومت، تهران: انتشارات روزنه.  
-         نائینی محمدحسین(1382)، تنبیه الامۀ وتنزیه الملۀ، تصحیح و تحقیق: سیدجواد ورعی، قم: بوستان کتاب. 
-         نراقی، احمد(1375)، عوائد الایام، قم: مکتب الاعلام الاسلامی. 
-         نجفی‌خوانساری، موسی(1421ق)، منیۀ الطالب فی شرح المکاسب، ج2، قم: مؤسسه نشر اسلامی.