بررسی فقهی نسب جنین اهدایی

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد حقوق خانواده، گروه حقوق واحد سبزوار دانشگاه آزاد اسلامی

2 استادیار حقوق خصوصی گروه حقوق دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

اهدای جنین به زوجین نابارور یکی از روش‌های جدید درمان ناباروری است. در این روش، نخست اسپرم و تخمک زوجین گرفته می‌شود و در محیط آزمایشگاه لقاح صورت می‌گیرد. پس از لقاح و شروع تقسیم تا مرحله هشت سلولی، جنین حاصل به رحم زن متقاضی جنین منتقل می‌شود و در رحم زن متقاضی به رشد خود ادامه می‌دهد. چنین کودکی پس از تولد دارای دو مادر و در برخی موارد دارای دو پدر خواهد بود، زیرا از یک‌سو زن و مرد صاحب اسپرم و تخمک، پدر و مادر حقیقی کودک به شمار می‌آیند که منشاء تکون او هستند و به لحاظ ژنتیکی نیز فرزند متعلق به آنان است، از سوی دیگر، نقش زوجین دریافت‌کننده به ویژه زن دریافت‌کنندۀ جنین در پرورش و تکامل جنین را نباید از نظر دور داشت و به این زن به چشم بیگانه نگریست. قانونِ نحوۀ اهدای جنین به زوجین نابارور(مصوب 1382) ضمن مجاز شمردن روش اهدای جنین، صرفاً به وظایف و تکالیف زوجین اهداء‌ـ‌گیرنده جنین اشاره می‌کند و مقرر می‌دارد: «وظایف و تکالیف زوجین اهداء‌ـ‌گیرنده جنین و طفل متولد شده از لحاظ‌ نگهداری و تربیت و نفقه و احترام نظیر وظایف و تکالیف اولاد و پدر و مادر است». بنابراین قانون مذکور دربارۀ نسب، مقرره‌ای پیش‌بینی نمی‌کند. این مقاله با توجه به اهمیت نسب جنین اهدایی و وابستگی سایر حقوق به آن صرفاً به موضوع نسب پدری و مادری جنین اهدایی می‌پردازد.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
 https://www.magiran.com/paper/1815079
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1327836

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

“The legal study of filiation of the donated embryo”

نویسندگان [English]

  • Sakinah Nasr Abadi 1
  • Alireza Poor Esma’ili 2
1 MA in family law at faculty of law Islamic Azad University, Sabzawar branch
2 Assistant professor of private law at faculty of theology and Islamic studies, Hakim Sabzawari University
چکیده [English]

Donation of embryo to infertile couples is a new treatment for infertility. In this method the sperm and ovum of the couples are fertilized in laboratory. After fertilization and at the beginning of division to the phase of eight cells, the embryo is transferred to the womb of the applicant woman and continues to grow there. After birth, the child has two mothers and in some cases two fathers, since on the one hand the man and woman to whom the sperm and ovum belong are his/her real parents, because they are the stems of his/her creation and genetically the child belongs to them, and on the other hand the role of the receiver couple especially the woman in growth of the child must not be ignored and the woman could not be seen as an alien. The law of “the way of donation of embryo to infertile couples, 1382” of Iran in addition to allowing this method of donation, only mentions the rights and duties of the applicant couple and says: “the rights and duties of the receiver couple are similar to rights and duties of the parents and children as to guardianship, training and financial support”. The above mentioned law does not have any provision about the child’s filiation. The present paper due to importance of filiation of the donated embryo and reliance of the other rights on it, studies the filiation of father and mother of the embryo.

کلیدواژه‌ها [English]

  • donated embryo
  • rights
  • filiation of father
  • filiation of mother
قرآن کریم  
-         ابن‌منظور،​ محمد بن مکرم(1414ق)، لسان العرب،​ بیروت: دار الفکر لطباعه و النشر و التوزیع دارالصور.
-         ابوزید، بکربن‌عبدالله(1408ق)، طرق الانجاب فی الطب الحدیث و حکمها الشرعی، مجله مجمع الفقه الاسلامی، ش3، جزء اول.
-      الگزاندر نیومن دور لند، ویلیام(1384)، فرهنگ پزشکی دور لند(انگلیسی‌ـ‌فارسی)، متن فارسی: بهرام قاضی جهانی و آیدین تبریزی، تهران: انتشارات گلبان با همکاری آریا طب و قاضی‌جهان.
-         اراکی، محمدعلی(1373)، مجموعه استفتائات، [بی‌جا] انتشارات معروف.
-         امامی، سید حسن(1390)، حقوق مدنی، تهران: اسلامیه.
-         ــــــــــــــــ (1385)، حقوق مدنی اشخاص و اموال، تهران: اسلامیه.
-      بطحائی گلپایگانی، سید هاشم(1380)، تحقیقی پیرامون تولد بدون مناکحت، روش‌ه‍ای‌ ن‍وی‍ن‌ ت‍ول‍ی‍د م‍ث‍ل‌ ان‍س‍ان‍ی‌ از دی‍دگ‍اه‌ ف‍ق‍ه‌ و ح‍ق‍وق‌ (م‍ج‍م‍وع‍ه‌ م‍ق‍الات‌)، تهران: سمت/ پژوهشکده ابن‌سینا.
-         جوادی آملی، عبدالله(1391)، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، قم: مرکز نشر اسراء.
-         حسینی زبیدی، محمد مرتضى(1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
-         حر عاملی، محمدبن‌حسن(1408ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
-         خامنه‌ای، سید علی(1382)، رسالة اجوبه الاستفتائات(ترجمه فارسی)، تهران: انتشارات بین‌المللی هدی.
-         خمینی، سید روح‌الله(بی‌تا)، تحریرالوسیله، ​قم: دارالعلم.
-         دهخدا، علی‌اکبر(1377)، لغت‌نامه دهخدا،چ4،  تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
-         رجحان، محمدصادق(1376)، جنین‌شناسی کامل پزشکی، تهران: سماط.
-         سلیمانی راد، جعفر(1372)، جنین‌شناسی پزشکی،تبریز: ستوده.
-         سیاح، احمد(1382)، فرهنگ بزرگ جامع نوین،ترجمه المنجد، تهران: کتابفروشی اسلامی.
-         سیستانى، سیدعلى حسینى(1417ق)، منهاج الصالحین، قم: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانى.
-         سیستانی، محمدرضا(1428ق)، وسائل الانجاب الصناعیه، بیروت: دارالمورخ العربی.
-         شهیدی، مهدی(1390)، ارث، تهران: مجد.
-         ــــــــــــــ(1385)، مجموعه مقالات حقوقی، چ1، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
-         صافی گلپایگانی، لطف‌الله(1371)، استفتائات، مجله رهنمون، ش3-2.
-         صانعی، یوسف(1376)، مجمع المسائل، قم: انتشارات میثم تمار.
-         ــــــــــــ(1384)، استفتائات قضایی،تهران: میزان.
-         صفایی، سید حسین و اسدالله امامی(1376)، حقوق خانواده، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-         طباطبایی، محمدحسین(1409ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن،​ ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-         طبرسی، فضل بن حسن(1372)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
-         طوسی، ابوجعفر​محمد​بن​حسن(1390ق)، ​الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-         ـــــــــــــــــــــــــ(1407ق)، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-         عبدالرحمن، یحیی(1418ق)، احکام المرأة الحامل فی الشریعه الاسلامیه، اردن: دارالنفائس.                      
-         عمید زنجانی، عباسعلی(1384)، «لقاح مصنوعی»، مجموعه مقالات و گفتارهای سومین همایش دیدگاه‎های اسلام در پزشکی، مشهد: دانشگاه علوم پزشکی.
-         فاضل لنکرانی، محمد(1380)، جامع المسائل، قم: امیر علم.
-         فرزان‌فر، مجتبی و رسول مزروعی(1384)، برخی از احکام تکلیفیه و وضعیه تلقیح مصنوعی و طفل متولد از آن، قم: قضا.
-         فیض‌الهی، نجات(1389)، اهدای جنین و دیگر روش‌های باروری کمکی در حقوق ایران، تهران: جنگل.
-         قائنی، محمد(1424ق)، المبسوط فی فقه المسائل المعاصره: المسائل الطبیه، قم: مرکز فقه ائمه اطهار].                      
-         قبله‎ای‌خویی، خلیل(1380)، بررسی مسائل فقهی و حقوقی انتقال جنین، روش‌ه‍ای‌ ن‍وی‍ن‌ ت‍ول‍ی‍د م‍ث‍ل‌ ان‍س‍ان‍ی‌ از دی‍دگ‍اه‌ ف‍ق‍ه‌ و ح‍ق‍وق‌ (م‍ج‍م‍وع‍ه‌ م‍ق‍الات‌)، تهران: سمت/ پژوهشکده ابن‌سینا.
-      قربان‌نیا، ناصر(1394)، «حکم تکلیفی و وضعی انتقال جنین تکون یافته از اسپرم و تخمک زن و شوهر قانونی به رحم زن دیگر»، روش‌ه‍ای‌ ن‍وی‍ن‌ ت‍ول‍ی‍د م‍ث‍ل‌ ان‍س‍ان‍ی‌ از دی‍دگ‍اه‌ ف‍ق‍ه‌ و ح‍ق‍وق‌ (م‍ج‍م‍وع‍ه‌ م‍ق‍الات‌)، تهران: سمت/ پژوهشکده ابن‌سینا.
-         کاتوزیان، ناصر(1388)، دوره مقدماتی حقوق مدنی(درس‌هایی از شفعه، ​وصیت‌ـ‌ارث)، تهران: دانشگاه تهران.
-         کلینی، محمد بن یعقوب(1407ق)، الکافی(ط‌ـ الاسلامیه(تهران: دار الکتب الاسلامیه.
-         گرجی، ابوالقاسم و دیگران(1392)، بررسی تطبیقی حقوق خانواده، تهران: دانشگاه تهران.
-         گلپایگانی، سید محمدرضا(1363)، مجمع المسائل، قم: دارالقرآن الکریم.
-         گواهی، زهرا(1387)، «بررسی احکام وضعی استفاده از رحم جایگزین»، مجموعه مقالات رحم جایگزین، چ2، تهران: پژوهشکده ابن‌سینا/ سمت.
-         مرقاتی، طه(1383)، «نسب ناشی از لقاح مصنوعی با دخالت عامل بیگانه»، مقالات و بررسی‌ها، دفتر75.                                                       
-         مکارم شیرازی، ناصر(1381)، استفتائات جدید، قم: مدرسه امام علی‌بن‌ابی‌طالب}.
-         ـــــــــــــــــ (1374)، تفسیرنمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-         مهرپور، حسین(1380)، «نگرشی به وضعیت حقوقی و شرعی باروری مصنوعی»، روش‌ه‍ای‌ ن‍وی‍ن‌ ت‍ول‍ی‍د م‍ث‍ل‌ ان‍س‍انی‌ از دی‍دگ‍اه‌ ف‍ق‍ه‌ و ح‍ق‍وق‌ (م‍ج‍م‍وع‍ه‌ م‍ق‍الات‌)، تهران: سمت/ پژوهشکده ابن‌سینا.
-         موسوی خوئی، سید ابوالقاسم(1416ق)، المسائل الشرعیه، قم: موسسه الامام الخوئی الخیریه.
-         مؤمن، محمد(1380)، « سخنی درباره تلقیح»، ترجمه موسی دانش، روش‌ه‍ای‌ ن‍وی‍ن‌ ت‍ول‍ی‍د م‍ث‍ل‌ ان‍س‍ان‍ی‌ از دی‍دگ‍اه‌ ف‍ق‍ه‌ و ح‍ق‍وق‌ (م‍ج‍م‍وع‍ه‌ م‍ق‍الات‌)، تهران: سمت/ پژوهشکده ابن‌سینا.
-         ناصری مقدم، حسین(1387)، «واکاوی احکام فقهی نسب در کودک متولد از رحم جایگزین»، مجموعه مقالات رحم جایگزین، تهران: سمت/ پژوهشکده ابن‌سینا.
-        نجفی، محمدحسن(1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت:دارالاحیاءالتراث العربی.