مبانی پرداخت «مثل» در «قیمیات» از منظر فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه الهیات دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 دانشگاه یاسوج

چکیده

اصل ضمان مال غیر به عنوان یکی از اصول مهم و زیر بنایی در فقه و حقوق مورد توجه بسیاری از فقیهان و حقوقدانان قرار گرفته است. از جمله موارد اجرای این اصل، غصب مال غیر است؛ در این صورت شارع، غاصب را نیز به منزله تلف‌کننده دانسته و نسبت به مال غیر ضامن میداند. بنا بر نظر مشهور فقیهان در مسئولیتهای مدنی و جبران خسارتها، اگر مال تلف شده، مثلی باشد، مثل باید پرداخت گردد و در صورتی که مال تلف شده قیمی باشد، قیمت آن پرداخت می‌گردد. پژوهش حاضر در صدد اثبات این مسئله است که بتوان خلاف دیدگاه مشهور، در قیمیات نیز مثل را برای جبران خسارت پرداخت نمود. نگارندگان پس از تحلیل و بررسی در ادله مشهور، بدین مسئله دست یافتند که پرداخت مثل در برابر قیمت در قیمیات، این کارایی را دارند که مورد معاملۀ «سلم» قرار گیرند و در جنس و صفت نزدیکتر به شیء تلف شده باشند و امکان پرداخت آن وجود داشته باشد. روش تحقیق این مقاله توصیفی، تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانهای است.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
 https://www.magiran.com/paper/2193080
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1710115
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Basics of paying "Mithl"(similar) in "Qimi" goods from the perspective of Imamiah jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Abulfadl Alishahi Qalajuqi 1
  • mohsen taslikh 2
  • tayyebe ahmadi 2
1 farhangian
2
چکیده [English]

The principle of responsibility towards other people's property as one of the important and fundamental principles in jurisprudence and law has been considered by many jurists and lawyers. Among the cases of implementation of this principle is usurpation of other people's property; in this case, Share' (the Islamic legislator) also considers the usurper as a destructor and responsible of the property. According to the majority of the jurists in civil liability and compensation, if the lost property is "Mithli" (has similar), its similar property should be paid a, and if the lost property is "Qimi" (has not similar), its price will be paid. The present study seeks to prove that, contrary to popular belief, in Qimi properties also similar property can be used to compensate for damages. After analyzing the majority's arguments, the authors came to the conclusion that paying similar property instead of price in Qimi properties has the effect of being traded as "salam" and being more similar to the lost property in the material and adjective, and the possibility of paying it. The research method of this article is descriptive, analytical and based on library sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • responsibility
  • being Mithli
  • being Qimi
  • usurpation
  • impossibility of similar
  • civil responsibility
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
-  آخوند خراسانى، محمد کاظم(1406ق)، حاشیة المکاسب، چ1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
-  ابن ادریس حلّى، محمد(1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-  ابن زهره، حمزه بن علی(1417ق)، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، چ1، قم: مؤسسه امام صادق7.
-  ابن فارس، احمد(1404ق)، معجم مقائیس اللغة، چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
-  ابن فهد حلی، احمد(1410ق)، المقتصر من شرح المختصر، چ1، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
-  _______(1407ق)، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-  ابن منظور، محمد(1414ق)، لسان العرب، چ3، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع/ دار صادر.
-  اردبیلى، سید عبد الکریم(1414ق)، فقه الشرکة و کتاب التأمین، چ1، قم: منشورات مکتبة أمیر المؤمنین7 ـ دارالعلم مفید;.
-  اصفهانى، محمد حسین(1419ق)، حاشیة کتاب المکاسب، چ1، قم: ذوی القربى.
-  امامى، سید حسن(بی­تا)، حقوق مدنى، تهران: انتشارات اسلامیه.
-  انصاری، مرتضى(1410ق)، کتاب المکاسب(المحشی)،  شرح از سید محمد کلانتر، چ3، قم: مؤسسه مطبوعاتى دار الکتاب. ‍
-  ــــــــــــــ(1415ق)، کتاب المکاسب، چ1، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
-  ایروانى، على(1406ق)، حاشیة المکاسب، چ1، تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
-  بحرانى، یوسف(1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-  بروجردى، حسین(1413ق)، تقریرات ثلاث، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-  بهجت، محمد تقى(1426ق)، جامع المسائل، چ2، قم: دفتر معظم‌له.
-  بیهقی، ابوالفضل(بی­تا)، سنن بیهقی، چ1، مشهد: دانشگاه فردوسی.
-  جزایرى، محمد جعفر(1416ق)، هدى الطالب فی شرح المکاسب، چ1، قم: مؤسسه دار الکتاب.
-  جعفری، محمد تقى‌(1419ق)، رسائل فقهى‌، چ1، تهران: مؤسسه منشورات کرامت.
-  جمعى از مؤلفان، زیر نظر آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی(بی­تا)، مجله فقه اهل بیت:، چ1، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت:.
-  جوهرى، اسماعیل بن حماد(1410ق)، الصحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة، چ1، بیروت: دار العلم للملایین.
-  حایرى، سید محمد(بی­تا)، کتاب المناهل، چ1، قم: مؤسسه آل‌البیت:.
-  حر عاملى، محمد(1409ق)، وسائل الشیعة فی تحصیل مسائل الشریعه، چ1، قم: مؤسسه آل البیت:.
-  حکیم، محسن(1416ق)، مستمسک العروۀ الوثقی، چ1، قم: دارالتفسیر.
-  حمیرى، نشوان(1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، چ1، بیروت: دار الفکر.
-  امام خمینى، سید روح اللّه(1421ق)، کتاب البیع، چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;.
-  خوانسارى، محمد(بی­تا)،الحاشیة الثانیة على المکاسب، چ1، [بی­جا].
-  خویى، سید ابوالقاسم(بی­تا)، مصباح الفقاهة، قم: موسسه انصاریان.
-  راغب اصفهانى، حسین(1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، چ1، لبنان/ سوریه: دار العلم/ الدار الشامیه.
-  رشتی گیلانى، میرزا حبیب الله(بی­تا)، کتاب الغصب‌، [بی­جا].
-  زنجانى، سید موسى(1419ق)، کتاب نکاح، چ1، قم: مؤسسه پژوهشى رأى‌پرداز.
-  رهبر، مهدی و منیره خطیبی(1394)، «مثلی و قیمی از منظر فقه اسلامی و حقوق ایران»، فقه مقارن، س3، ش5، ص62-41.
-  شهید اول، محمد بن مکى(۱۴۱۷ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-  ـــــــــــــــــــــــــ(1414ق)، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
-  شهید ثانى، زین الدین بن على(1410ق)، الروضۀ البهیۀ فی شرح اللمعۀ الدمشقیه، حاشیه محمد کلانتر، قم: کتابفروشی داوری.
-  ـــــــــــــــــــــــــــ (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، چ1، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه.
-  شهیدی تبریزی، فتاح(۱۳۷۵ق)، هدایۀ الطالب الی اسرار المکاسب، چ1، تبریز.
-  صاحب بن عباد و اسماعیل بن عباد(1414ق)، المحیط فی اللغة، چ1، بیروت: عالم الکتاب.
-  طباطبایی قمی، تقی(۱۴۲۶ق)، مبانی منهاج الصالحین، چ1، قم: تصحیح از عباس حاجیانی، منشورات قلم الشرق.
-  طبرسى، فضل بن حسن(1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، چ3، ‏تهران: انتشارات ناصر خسرو.
-  طریحى، فخرالدین(1416ق)، مجمع البحرین، چ3، تهران: کتابفروشى مرتضوى.
-  طوسى، محمد(بی­تا)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: ‏دار احیاء التراث العربى.
-  ــــــــــــ(1407ق)، الخلاف، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-  ـــــــــــــ(1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، چ3، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
-  علامه حلّى، حسن(1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
- ـــــــــــــــــ(1423ق)، تذکرۀ الفقهاء، قم: آل البیت:.
-  فاضل آبى، حسن(1417ق)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، چ3، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-  فاضل صیمرى، مفلح(1408ق)، تلخیص الخلاف و خلاصة الاختلاف، چ1، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى;.
-  ــــــــــــــــــ(1420ق)، غایة ا­لمرام فی شرح شرائع الإسلام، چ1، بیروت: دار الهادی.
-  فاضل لنکرانى، محمد(1424ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - الإجارة، چ1، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار:.
-  فراهیدى، خلیل(1410ق)، کتاب العین، چ2، قم: نشر هجرت.
-  فیومى، احمد(بی­تا)، المصباح المنیر، چ1، قم: منشورات دار الرضی.
-  قرشى، سید على اکبر(1412ق)، قاموس قرآن، چ6، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
-  قرطبى، محمد(1364)، الجامع لأحکام القرآن، چ1، ‏تهران: انتشارات ناصر خسرو.
-  کاشف الغطاء، حسن(1422ق)، أنوار الفقاهة - کتاب الغصب، چ1، نجف اشرف: مؤسسه کاشف الغطاء.
-  کاشف الغطاء نجفى، عباس(بی­تا)، المال المثلی و المال القیمی فی الفقه الإسلامی، مؤسسه کاشف الغطاء.
-  مامقانى، محمد حسن(1316ق)، غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب، چ1، قم: مجمع الذخائر الإسلامیه.
-  محقق حلى، جعفر(1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
-  محقق داماد، سید مصطفی(1406ق)، قواعد فقه، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
-  محقق سبزوارى، محمد باقر(1423ق)، کفایة الأحکام، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-  مقدس اردبیلى، احمد(1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-  مکارم شیرازى، ناصر(1425ق)، أنوار الفقاهة - کتاب البیع، چ1، قم: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب7.
-  ـــــــــــــــــ(۱۴۲۷ق)، الفتاوی الجدیده، تصحیح ابوالقاسم علیان‌نژادی و کاظم خاقانی، چ1، قم: مدرسه امام علی بن ابی­طالب7.
-  نائینى، میرزا محمدحسین(1373ق)، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، چ1، تهران: المکتبة المحمدیه.
-  نجفى، محمد حسن(1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-  واسطى زبیدى، سید محمد مرتضى(1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، چ1، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
- همدانی، آقارضا(1420ق)، حاشیة کتاب ا­لمکاسب، چ1، قم: انصاری.
یزدی، محمد کاظم(۱۴۲۱ق)، حاشیه المکاسب، تهران: اسماعیلیان.