میانجیگری در فقه امامیه و حقوق کیفری ایران

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 استادیار بخش حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه شیراز (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه شیراز

چکیده

میانجیگری کیفری به عنوان یکی از جلوه­های عدالت ترمیمی، فریندی سه‌جانبه است که بر اساس توافق قبلی بزه­دیده و بزهکار با حضور شخص ثالثی به نام میانجیگر به منظور حل‌وفصل اختلاف­ها و مسائل ناشی از ارتکاب جرم، آغاز می‌شود. این فرایند ممکن است به سه صورت میانجی­گری عرفی، ارادی یا رسمی مطرح گردد. گذار از سیاست کیفری مبتنی بر جرم انگاری و کیفرگذاری حداکثری به روش­های جایگزین نظیر میانجی­گری، هم موجب کاهش تورم کیفری می‌شود، هم زمینه را برای ترمیم بافت­های از هم گسیخته اجتماع فراهم خواهد کرد. لذا پژوهش حاضر درصدد است با روش توصیفی، تحلیلی به این پرسش بپردازد که بر اساس مبانی فقهی، کدام دسته از جرایم شرعی قابل ارجاع به میانجیگری است. نتیجه آنکه در کلیه حدود و تعزیرات ناظر به حق‌الناس و همچنین قصاص می­توان نزد شاکی میانجیگری کرد. لذا ادله ممنوعیت از شفاعت در حدود، شامل حدود ناظر به حق‌الناس نمی­شود. از طرف دیگر، میانجیگری نزد حاکم که شفاعت نیز نام دارد تنها در جرایم ناظر به حق الله و زمانی قابل اعمال است که متهم توبه کرده و هنوز اقامه بینه نزد قاضی صورت نگرفته است. همچنین در تمامی حالاتی که قاضی اختیار عفو دارد، شفاعت نیز امکان‌پذیر است. ازاین‌رو، موضع مقنن در اختصاص میانجیگری به جرایم تعزیری درجه شش تا هشت، فاقد توجیه لازم است.
 
برای دریافت اصل مقاله، از نورمگز و یا مگیران ، آدرس های زیر را کپی و در نوار آدرس مرورگر خود وارد نمایید:
مگیران:
https://www.magiran.com/paper/2193434
نورمگز:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1698076

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mediation in Imamiah jurisprudence and Iranian criminal law

نویسندگان [English]

  • Seyed mohamad mahdi sadati 1
  • Sayed Muhammad Javad Sadati 2
  • babak mohamadi karachi 3
1 assistant professor of shiraz university
2 Assistant professor at faculty of criminal law and criminology of Firdausi University of Mashhad
3 graduated student of shiraz university
چکیده [English]

Criminal mediation, as one of the manifestations of restorative justice, is a three-way process that begins based on the prior agreement of the victim and the offender with the presence of a third party named mediator in order to resolve disputes and issues arising from the crime. This process may be presented in three forms: customary, voluntary or formal mediation. The transition from a criminal policy based on criminalization and maximum punishment to alternative methods such as mediation will both reduce criminal inflation and provide the basis for repairing the broken tissues of society. Therefore, the present study intends to use a descriptive- analytic method to answer the question that which group of religious crimes can be referred to mediation based on jurisprudential principles. The conclusion is that all the Hadds (fixed religious punishments) and  T’azirs (unfixed punishments) related to rights of people as well as retaliation can be mediated with the plaintiff, so the reasons for prohibiting intercession within the Hadds do not include the Hadds related to the rights of people. On the other hand, mediation with the ruler, which is also called Shafa’ah (intercession) can be applied only in crimes against God and when the accused has repented and the evidence has not yet been presented to the judge. Intercession is also possible in all cases where the judge has the power to pardon. Therefore, the legislative’s position in confining mediation to sixth to eighth degree T’azir offenses has no sufficient justification.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Victim
  • Intercession
  • Imamiah jurisprudence
  • decriminalization
  • Mediation

مراجع

- انصاری، ابن هشام(1985م)، مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب، تحقیق و نشر: مازن المبارک و محمدعلی حمدالله، چ6، دمشق: دار الفکر.
- ایزدی‌فرد، علی‌اکبر و سید مجتبی حسین‌نژاد(1394)، تأملی در مصادیق مشتبه حد و تعزیر با تحلیلی بر سخنان شهید ثانی، پژوهش‌های فقهی، ش20، ص 258-229.
- جانی‌پور، مجتبی و رخساره قریب(1396)، مطالعه تطبیقی قلمرو و معیارهای اعمال میانجیگری کیفری در حقوق ایران، انگلیس و بلژیک، مجله پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره هشتم، ش1، ص 258-237.
- جعفریان سوته، سید حسن(1394)، از عدالت کیفری امنیت‌مدار تا عدالت کیفری کرامت مدار(علل، راهکارها)، اندیشه­های حقوق کیفری، س1، ش1، ص 56-35.
- حسانی، یعقوب(1393)، محدودیت‌های میانجیگری در دعاوی جزایی، پایانامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
- حر عاملی، محمد بن حسن(1414ق)، وسائل الشیعة، ج18، چ2، مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث.
- حسینی، سیدمحمد(1383)، سیاست جنایی در اسلام و در جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت/ انتشارات دانشگاه تهران
- ــــــــــــــــــــــــــــ (1378)، نقش «میانجیگری» در فصل دعاوی و پاسخ دهی به نقض هنجارها، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 45، ش836، ص41-5.
- درویشی هویدا، یوسف(1390)، مطالعه­ای بر میانجیگری به عنوان روش دوستانه حل و فصل اختلافات، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 41، ش4، ص137-121.
- دلماس مارتی، مری(1381)، نظام­های بزرگ سیاست جنایی، ترجمه علی حسین ابرند آبادی، تهران: میزان.
- رضوی‌فرد، بهزاد، مرادقلی، حسین و سیروس ضرغامی(1395)، بررسی آثار ترمیمی اجرای مراسم خون صلح؛ مطالعه موردی در استان کرمانشاه، مجله حقوقی دادگستری، س80، ش94، ص 234-217.
- رهامی، محسن(1385)، زمینه­های عدالت ترمیمی در حقوق کیفری ایران، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش74، ص177-149.
- ری­شهری، محمد(بی‌تا)، میزان الحکمه(باب عفو عن القصاص)، ج3، چ1، انتشارات دار الحدیث.
- زهر، هوارد(1383)، عدالت ترمیمی، ترجمه حسین غلامی، تهران: مجد.
- سجستانی، سلیمان بن أشعث(1420ق)، سننأبیداود، چ1، المملکۀ العربیۀ السعودیه: دارالسلام و دارالفیحاء.
- شاهرودی، سیدمحمود(1375)، کاوشی در باره اختیار ولی امر در عفو کیفرها، فقه اهل بیت:، ش7، ص76-43.
- شیعه علی، علی؛ زارع، وحید و مجتبی زارع(1394)، جایگاه سیاست جنایی مشارکتی واکنشی در مرحله تعقیب کیفری در حقوق ایران، مجله مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی، دوره2، ش4 و 5م، ص310-287.
- طبرسی، فضل بن حسن(1406ق)، مجمعالبیانفیتفسیرالقرآن، ج3، چ1، بیروت: دارالمعرفه.
- طوسی، محمد بن حسن(1413ق)، الاستبصار، ج10، بیروت: دارالاضواء.
- عباسی، مصطفی(1382)، افق­های نوین عدالت ترمیمی(میانجیگری کیفری)، تهران: دانشور.
- عطاشنه، منصور(1370)، آیین فصل در بین عشایر خوزستان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه تهران.
- قربانی، علی؛ نواییان، خسرو(1390)، دادرسی ترمیمی در حقوق کیفری ایران، تعالی حقوق، س4، ش13 و 14، ص 154-137.
- قماشی، سعید(1391)، کرامت انسانی مانع گسترش جرم‌انگاری، پژوهش حقوق کیفری، س1، ش1، ص 158-137.
- مکارم شیرازی، ناصر(1379)، تفسیر نمونه، ج7، قم دارالکتاب الاسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر( 1377)، انوار الفقاهة(کتاب الحدود و التعزیرات)، ج1، چ1، قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب7.
- موسوی الأردبیلی، سید عبدالکریم(1429)، فقهالحدودوالتعزیرات، ج1، چ2، قم: مؤسّسة النشر لجامعة المفید.
- نجفی ابرندآبادی، علی حسین و حمید هاشم‌بیگی(1377)، دانشنامه جرم­شناسی، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
- نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین(1382)، دیباچه­ای بر کتاب افق‌های نوین عدالت ترمیمی در میانجیگری کیفری، اثر مصطفی عباسی، تهران: دانشور.
- نجفی، محمد حسن(1363). جواهر الکلام، ج41، چ2، تهران: دارالکتب الاسلامی.
- نوبهار، رحیم(1393)، شفاعت در حد و تعزیر، پژوهش حقوق کیفری، س2، ش7، ص 130-103.
- Connerty, Anthony,(2001), Dispute Resolution in the Oil and Gas Industry: Recent Trends, Arbitration: the Journal of the Chartered Institute of Arbitrators, Vol. 67, No. 2.
- Motiwal, O. P,(1998), Alternative Dispute Resolution in India, Journal of International Arbitration, Vol. 15, No. 2
- (Pradel(J);(2007), procedure penale;13edition;Edition cujas
Timsit, Jean(2003), Mediation: an Alternative to Judgment, not an Alternative to Judgment Arbitration: the Journal of the Chartered Institute of Arbitrators, Vol. 69. No. 3

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار