تبیین عقد نکاح به اعتبار «عقد معاوضی» و «عقد غیر معاوضی»

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره)

2 عضو هیئت عمل دانشگاه آزاد واحد یادگار امام خمینی (ره)

3 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی

چکیده

عقد از جهت مورد معامله و به اعتبار ایجاد تعهد و یا عدم تعهد طرفین و هدف اقتصادی قراردادها به عقود «معاوضی» و «غیر معاوضی» تقسیم می‌شود. «عقد نکاح» از مهم‌ترین عقودی است که در اسلام به آن توجه شده است، به طوری که بعضی از آن تحت عنوان عبادات یاد می‌کنند. یکی از موضوعات مهمی که در حقوق خانواده مطرح است بحث نکاح و آثاری همچون مهریه و نفقه است. ابعاد مالی نکاح اگر چه در برخی موضوعات مانند اهلیت، تأثیر بسزائی دارند، ولی ماهیت «عقد نکاح» را از عقد غیر معاوضی به عقد معاوضی تبدیل نمی‌کنند. با اینکه فقها مستقلا از نکاح به عنوان عقد غیرمعاوضی یاد نکرده‌اند، ولی ضمن مباحث و احکام مختلف ناظر به نکاح به معاوضی نبودن آن اشاره نموده‌اند. بدین‌سان این مقاله درصدد بیان این مطلب است که نکاح عقد معاوضی است یا غیر معاوضی؟ و چه مسائل و مباحثی چنین شک و تردیدی را در این عقد ایجاد کرده است؟ لذا این نوشتار در نظر دارد به شیوه توصیفی، تحلیلی و با استناد به آیات و روایات و نظرات فقها و حقوق‌دانان به بررسی ماهیت این عقد بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explain the marriage contract in respect of the exchange and non-exchange contract

نویسندگان [English]

  • Nilofar Khanioshani 1
  • Gabriel Omidi 2
  • Mohammad Jafari Harandi 3
1 Islamic Azad University, Yadegar Branch of Imam Khomeini
2 Member of the Imam Khomeini Branch of Azad University
3 Associate Professor, Islamic Azad University, Imam Khomeini Memorial Branch
چکیده [English]

The contract is divided into "exchange" and "non-exchange" contracts in terms of the transaction and the validity of the obligation - non-commitment of the parties and the economic purpose of the contract. "Marriage" is one of the most important contracts considered in Islam, some of which are referred to as worship. In marriage, the formation of a common family life is the basis of the contract, and the family is the central nucleus of society. The importance of family rights is largely due to the high value and status of the family. One of the important issues in family law is the issue of marriage and works such as dowry and alimony.
This Holy Covenant has legal institutions such as the right to imprisonment and financial measures such as dowry and alimony. The absence of dowry in a permanent marriage, the lack of detailed knowledge of the dowry, and the lack of the need for balance of values in the marriage seem to be the same; There is no doubt that the contract of marriage will not be exchanged because it contradicts the existential philosophy of permanent marriage and its spiritual aspects are damaged. Thus, this article seeks to clarify whether marriage is a transferable marriage or a non-transferable marriage. What issues and debates have created such doubts in this marriage?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interchangeable and non-reciprocal contracts
  • marriage contracts
  • dowries
  • alimony and imprisonment
- ابن بّراج طرابلسی، قاضی عبدالعزیز(1406ق)، المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- ابن سعدون، نای(1378)، زن از اغاز تا امروز، ترجمه گیتی خورسند، [بی‌جا]: انتشارات کویر.
- اصفهانی، فاضل هندی، محمد بن حسن(1422ق)، کشف اللئام و ابهام عن قواعد الاحکام، چ2، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
- امامی، سید حسن(1340)، حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیه.
- انصاری، مرتضی بن محمد امین(1415)، کتاب النکاح، قم: کنگره جهانی شیخ اعظم انصاری.
- آراد، علی(بی‌تا)، مهر؛ تاریخچه و ماهیت و احکام آن، تهران: انتشارات مصطفوی.
- آشتیانی، میرزا محمد(بی‌تا)، کتاب النکاح، ، مشهد: چاپخانه خراسان.
- بجنوردی، سید محمد(1383)، قواعد فقهیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
- بجنوردی، میرزا حسن(1377)، القواعد الفقهیه، قم: نشر الهادی.
- بحرانی، یوسف بن احمد(1405ق)، الحدائق الناظرۀ فی احکام العتره الطاهره، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم.
- جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1368)، حقوق خانواده، تهران: گنج دانش.
- حاجی‌پور، ربابه(1392)، «تحلیل فقهی و حقوقی تاثیر ابعاد مالی نکاح بر ماهیت آن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز.
- حرعاملی، محمد بن حسن(1409ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت:.
- حکیم، سید محسن(1415ق)، منهاج الصالحین، چ1، بیروت: دارالصفوه.
- حلی(علامه)(1420ق)، تذکرۀ الفقها، قم: مؤسسه آل البیت‌:.
- حلی(علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر(1411)، تبصره المتعلمین فی احکام دین، تحقیق و تصحیح محمد هادی یوسفی غروی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- خمینی، سید روح الله(1375)، کتاب البیع، قم: مطبعه مهر.
- ــــــــــــــــــ(بی‌تا)، ترجمه تحریرالوسیله، ترجمه علی اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- خوانساری، سید احمد بن یوسف(1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، چ2، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: اسماعیلیان.
- خویی، سید ابوالقاسم موسوی(1398)، منهاج الصالحین، نجف اشرف: مطبعه النعمان.
- ــــــــــــــــــــــــــ(1417ق)، مصباح الفقاهه، قم: انتشارات انصاریان.
- خویی، سید محمد تقی موسوی(1414ق)، الشروط او الالتزامات التبعیه فی العقود، چ1، بیروت: دار المورخ العربی.
- دزفولی(شیخ انصاری)، مرتضی(1410ق)، المکاسب(المحشی)، چ3، قم: موسسه مطبوعاتی دار الکتاب.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1402ق)، المفردات فی غریب القرآن، چ1، بیروت: دارالعلم.
- سبزواری، سید عبدالاعلی(1413ق)، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چ4، قم: مؤسسه المنار.
- سیاح، احمد(1377)، فرهنگ بزرگ جامع نوین، ترجمه المنجد عربی به فارسی، چ1، تهران: انتشارات اسلام.
- شرف‌الدین، حسین(1380)، تبیین جامعه شناختی مهریه، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
- شهید اول، محمد بن مکی(1410ق)، اللمعه الدمشقیه، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه.
- شهیدی، مهدی(1383)، حقوق مدنی 3(تعهدات)، چ4، تهران: انتشارات مجد.
- شهیدی، مهدی(1388)، تشکیل قراردادها و تعهدات، چ7، تهران: انتشارات مجد.
- شیخ بهائی، محمد بن الحسین العاملی(بی‌تا)، کتاب النکاح، اصفهان: دار الطباعه دار السلطنه.
- صادقی مقدم، محمد حسن و محمد صادقی و سید رضا امیری سرارودی(1395)، «ماهیت و جایگاه عقد نکاح»، فصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، دانشگاه علوم رضوی، دوره هفتم، ش13.
- صفایی، سید حسین و اسدالله امامی(1390) ، حقوق خانواده، چ12، تهران: دانشگاه تهران.
- طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم(بی‌تا)، حاشیۀ المکاسب، [بی‌جا]،[بی‌نا].
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن(1387)، المبوسط فی فقه الامامیه، تحقیق سید محمد تقی کشفی، چ3، تهران: المکتبۀ المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
- عالمی، علی(بی‌تا)، رساله شماره 735، دانشکده حقوق دانشگاه تهران.
- عاملی جبعی(1410ق)، الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، چ1، قم: کتاب فروشی داوری.
- عاملی جبعی، زین الدین بن علی(1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، چ1، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- عاملی، سید حسن(1389)، «رابطه عقد و شرط» فصلنامه تخصصی فقه اهل بیت:، دوره شانزدهم، ش62.
- فهیمی، عزیزالله و داوود بصارتی(1394)، « ماهیت مهریه در فقه امامیه و حقوق ایران »، مجله مطالعات فقه امامیه(فصلنامه ترویجی فقه امامیه)، دوره سوم، ش5.
- قزوینی، ملاعلی قارپوزآبادی(1414ق)، صیغ العقود و الایقاعات( محشی )، چ1، قم: انتشارات شکوری.
- قمی، میرزا ابوالقاسم بن محمد حسن(1413ق)، جامع الشتات فی اجوبه السؤالات، تصحیح مرتضی رضوی، تهران: مؤسسه کیهان.
- کاتوزیان، ناصر(1370)، دوره مقدماتی حقوق مدنی(اعمال حقوقی قرارداد ایقاع)، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری شرکت بهمن برنا.
- کاتوزیان، ناصر(1371)، حقوق خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری شرکت بهمن برنا.
- کاتوزیان، ناصر(1374)، قواعدعمومی قراردادها، چ3، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری شرکت بهمن برنا
- لطفی، اسدالله(1388)، حقوق خانواده، چ1، تهران: انتشارات خرسندی.
- منوچهریان، مهرانگیز(1342)، انتقاد از قوانین اساسی و مدنی ایران از نظر حقوق زن، چ2، سازمان داوطلبان حمایت خانواده.
- موسوی، سید رضا و بهمن افشار(1396)، قانون مدنی، چ6، تهران: انتشارات هزار رنگ.
- نجفی، محمد حسن(1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
نراقی، ملا احمد بن محمد مهدی(1417ق)، عوائد الایام، مرکز نشر تابع مکتب الاعلام الاسلامی