برابری مسلمانان و اهل کتاب در احکام فقهی

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانشگاه فردوسی. دانشکده الهیات. عضو هیئت علمی

2 فارغ التحصیل دانشگاه میبد

چکیده

اهل کتاب و احکام فقهی درباره ایشان همواره محل توجه پژوهشگران قرار داشته است. به ‌ویژه در عصر کنونی با مطرح‌ شدن مباحث حقوق بشر و آزادی عقیده لزوم دقت نظر و دستیابی به دیدگاه شارع مقدس دراین‌باره اهمیت بیشتری پیداکرده است. یکی از مسائلی که دراین‌باره مطرح ‌شده، آن است که رویکرد فقه اسلام درباره اهل کتاب چیست؟ نگاه حمایتی یا نگاهی توأم با فشار و طرد کردن ایشان از جامعه اسلامی. برای پاسخ به این پرسش و به ‌منظور دستیابی به دیدگاه واقعی فقه اسلام درباره اهل کتاب، با روش کتابخانه‌ای و بررسی کتب فقهی شیعه و اهل سنت و استقرای احکام مربوط به اهل کتاب و دیدگاه فقها درباره اهل کتاب این نتیجه حاصل می‌شود که علی‌رغم تبلیغات منفی دراین‌باره، در فقه نسبت به اهل کتاب(و تا حدودی غیر آنان) توجه ویژه‌ای شده است و ضمن آنکه حقوق آنان در بالاترین شکل ممکن لحاظ شده و آنان از همه امتیازاتی که یک مسلمان در درون جامعه اسلامی از آن بهره‌مند‌است، برخوردارند. در واقع، فقه اسلامی به خلاف مباحثی که درباره سختگیری به اهل کتاب مطرح می‌شود، نگاه حمایتی به اهل کتاب دارد و این نگاه ارفاقی و حمایتی را می‌توان از قواعدی همچون عدم تکلیف کفار به فروع، قاعده جب، پاک‌انگاری اهل کتاب و موارد دیگر به دست آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Equality of Muslims and People of the Book in Jurisprudential edicts

نویسندگان [English]

  • akbar ahmadpour 1
  • sedighe golestanrou 2
1 faculty of Mashhad university
2 Meybod university
چکیده [English]

People of the book and jurisprudential rulings about them have always been under focus of scholars. Especially in the current era, with the rise of human rights and freedom of opinion issues, the need for careful consideration and access to the views of the Holy Share' on this issue has become more important. One of the issues raised in this regard is what is the approach of Islamic jurisprudence about the People of the Book? A supportive view or a view combined with pressure and their exclusion from the Islamic society? In order to answer this question and in order to achieve the real view of Islamic jurisprudence about the People of the Book, by a library method and with the study of Shiite and Sunni jurisprudential books and researching the rulings related to the People of the Book and the jurists' view about the People of the Book we concluded that despite the negative propaganda in this respect, special attention in jurisprudence has been paid to the People of the Book (and to some extent other non-Muslims), in addition that their rights are considered in the highest possible form and they enjoy all the privileges that a Muslim enjoys within the Islamic society. In fact, Islamic jurisprudence, contrary to the discussions about its strictness to the People of the Book, has a supportive view of them, and this compassionate and supportive view can be seen from rules such as non-obligation of non-Muslims to the subordinate obligations, the rule of Jabb (cover), Purity of the People of the Book, etc.

کلیدواژه‌ها [English]

  • People of the Book
  • People of responsibility
  • jurisprudence
  • supportive view
  • pagan

مراجع

قرآن کریم
نهج‌البلاغه
-  آصفی، محمدمهدی(1393)، جستارهایی در فقه اسلامی، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
- ابن اثیر، علی بن محمد(بی‌تا)، اسدالغابة فی معرفة الصحابه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- ابن برّاج، عبدالعزیز(1406 ق)، المهذّب، قم: مؤسسة‌النشر الاسلامی.
-  ابن‌حجاج، مسلم(1415ق)، صحیح مسلم، بیروت: دارالمعرفة.
- ابن حنبل، احمد(بی‌تا)، مسند، بیروت: دار صادر.
- ابن سعد(بی‌تا)، الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر.
- ابن قدامه، علی بن احمد(1492ق)، المغنی و الشرح الکبیر، بیروت: دارالکتاب العربی.
-  ابن قیم، محمدبن ابی بکر(1415ق)، احکام اهل‌الذمّه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابن ماجه قزوینی، محمدبن یزید(1395ق)، سنن، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
-  ابن هشام(1415ق)، السیرة النبویه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- ابن‌اثیر، مبارک‌بن محمد( بی‌تا)، النهایة فی غریب الحدیث‌ والاثر، [بی‌جا]: المکتبة‌الاسلامیه.
-  ابی داود، سلیمان بن اشعث(1424ق)، سنن، بیروت: دارالفکر.
- ابی عبید، قاسم بن سلّام(1430ق)، کتاب الاموال، قاهره: دارالسلام.
- احسائی، محمدبن علی(1403ق)، عوالی اللئالی العزیریه، قم: چاپخانه سیدالشهداء7.
- اردبیلی، احمد(1414ق)، مجمع‌الفائدة والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
-  اصفهانی، راغب(بی‌تا)، معجم مفردات الفاظ ‌‌القرآن، [بی‌جا]: دار الکاتب ‌العربی.
- ایازی، محمدعلی(1380)، آزادی در قرآن، تهران: مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر.
-  بخاری، محمدبن اسماعیل(1414ق)،صحیح، دمشق/ بیروت: دار ابن کثیر.
-  بیهقی، احمدبن حسین(1413ق)،  السنن الکبری، بیروت: دار ‌المعرفه.
-  جزیری، عبدالرحمن(1420ق)، کتاب ‌الفقه علی ‌المذاهب‌ الاربعه، بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
-  حرعاملی، محمدبن الحسن،(بی‌تا)، وسائل الشیعه، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
-  حلبی، تقی‌الدین(1430 ق)، الکافی فی ‌الفقه، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
-  حلبی، علی ‌بن ‌ابراهیم(1422ق)، السیرة‌ الحلبیه، بیروت: دار الکتب ‌العلمیه.
- حلی، حسن بن یوسف(1414ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسة آل البیت: لاحیاء التراث.
-  ـــــــــــــــــــــ(1413ق)، قواعد الاحکام، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
-  حمیدالله، محمد(2000 م)، مجموعة الوثائق السیاسیه، قاهره: مکتبه مربولی.
- خمینی، سید روح‌الله(1424ق)، تحریر الوسیله، قم: مؤسسة ‌النشر الاسلامیه.
-  خویی، سید ابوالقاسم(1410ق)، منهاج الصالحین، قم: نشر مدینة العلم.
- ــــــــــــــــــ(1410ق)، التنقیح فی شرح‌ العروة‌ الوثقی، تقریر میرزا علی غروی، قم: دار الهادی للمطبوعات.
-  ــــــــــــــــــ(1428ق)، مبانی تکملة المنهاج، قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی;.
-  خوانساری، احمد(1405ق)، جامع‌المدارک فی شرح المختصر النافع، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
-  دیار بکری، حسین بن محمد(بی‌تا)، تاریخ ‌الخمیس، بیروت: دار صادر.
-  روحانی، سید محمد(1415ق)، المرتقی الی ‌الفقه ‌الارقی، کتاب ‌الزکاة، قم: مؤسسة الهادی.
- ــــــــــــــــــ(1419ق)، المرتقی الی‌الفقه ‌الارقی، کتاب ‌الحج، تهران: دارالجلی.
- زمخشری، محمود بن عمر(1417ق)، الکشاف، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-  سبزواری، محمدباقر(1431ق)، کفایة الفقه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
-  سیستانی، سید علی(1427ق)، منهاج‌ الصالحین، مشهد: دفتر معظم له.
-  شهید اول، محمدبن مکّی(1412ق)، البیان، قم: چاپخانه صدر.
- شهید اول، محمدبن مکّی(1417ق)، الدروس الشرعیه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
-   ــــــــــــــــــــــ( 1419ق)، ذکری الشیعة فی احکام الشریعه، قم: مؤسسة آل البیت‌‌: لاحیاء التراث.
- شهید ثانی، زین‌الدین(بی‌تا)، الروضة‌ البهیة‌‌ فی ‌شرح ‌اللمعة ‌الدمشقیه، بیروت: دارالعالم الاسلامی.
-   ــــــــــــــــــــــ(1413ق)، مسالک ‌الافهام الی تنقیح شرایع ‌الاسلام، قم: مؤسسة المعارف ‌الاسلامیه.
-  شیخ بهائی، محمد بن ‌الحسین(1424ق)، الحبل‌ المتین، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
-  شیخ صدوق، محمدبن علی(1429ق)، من لایحضره ‌الفقیه، قم: مؤسسة النشر ‌الاسلامی.
-  طبرسی، فضل بن الحسن(1417ق)، اعلام الوری باعلام الهدی، قم: مؤسسة آل‌البیت: لاحیاء التراث.
- ــــــــــــــــــــــ(1415)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
- طبری، محمدبن جریر(بی‌تا)، تاریخ‌ طبری، قاهره: دارالمعارف بمصر.
-  طریحی، فخرالدین(1403ق)، مجمع البحرین، بیروت: دار احیاء ‌التراث ‌العربی.
-  طوسی، محمدبن الحسن(بی‌تا)،النهایة فی مجرد الفقه و الفتوی، قم: انتشارات قدس محمدی.
- ـــــــــــــــــــــ(1365)، تهذیب ‌الاحکام، تهران: دار الکتب ‌الاسلامیه.
- ــــــــــــــــــــــ(1422ق)، کتاب الخلاف، قم: مؤسسه النشر ‌الاسلامی.
- ـــــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، المبسوط، تهران: المکتبة المرتضویّة.
- عاملی، جعفر مرتضی(1414ق)، الصحیح من سیرة النبیّ الاعظم9، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
-  عاملی، محمد بن علی(1410ق)، مدارک ‌الاحکام، قم: مؤسسة آل‌البیت‌: ‌لاحیاء ‌التراث.
-  علامه حلی، حسن بن یوسف(1410ق)، ارشاد‌ الاذهان الی احکام‌ الایمان، قم: مؤسسة النشر ‌الاسلامی.
- ـــــــــــــــــــــــــــ(1413ق)، قواعد الاحکام، قم: مؤسسة ‌النشر الاسلامی.
-  فاضل لنکرانی، محمد(1416ق)، القواعد الفقهیه، قم: چاپخانه مهر.
- ــــــــــــــــــ(1432ق)، تفصیل الشرعیۀ فی تحریر‌ الوسیله، قم: مرکز فقه ‌الائمة‌ الاطهار:.
-  فراهیدی، خلیل ‌بن احمد(1414ق)، ترتیب‌ کتاب ‌العین، قم: انتشارات اسوه.
-  فرحی، علی(1431ق)، تحقیق فی ‌القواعد الفقهیه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
-  فیض، محمد محسن(1401ق)، مفاتیح الشرایع، قم: نشر مجمع ‌الذخائر الاسلامیه.
- قرطبی، ابن عبدالبرّ(1415ق)، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، بیروت: دارالکتب العلمیه.
-  کاشف‌الغطاء، شیخ جعفر(بی‌تا)، کشف‌ الغطاء، قم: بوستان کتاب.
-  کاند هلوی، محمد یوسف(1388ق)، حیاة الصحابه، بیروت: دمشق، دارالقلم.
-  کتانی، عبدالحیّ(بی‌تا)،  التراتیب الاداریه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-  کرکی، علی‌بن‌الحسین(1408ق)، جامع ‌المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسة آل‌البیت: لاحیاء التراث.
-  کلینی، محمد بن یعقوب(1401ق)، الکافی، بیروت: دار صعب/ دار التعارف للمطبوعات.
- متز، آدام(1387ق)، الحضارة الاسلامیة فی القرن‌ الرابع ‌الهجری، بیروت/ قاهرة: مکتبة‌ الخانجی/ دارالکتب‌العربی.
-  متقی هندی، علاء الدین(1405ق)، کنز العمال، [بی‌جا]: مؤسسة الرساله.
-  مجلسی، محمد باقر(1403ق)، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
-  محسنی، محمدآصف(1429ق)، حدود الشریعه، قم: بوستان کتاب.
-  محقق حلّی، جعفر بن حسن(بی‌تا)، المعتبر‌ فی شرح‌ المختصر، [بی‌جا]: منشورات ذوی ‌القربی.
- ـــــــــــــــــــــــ(1425ق)، شرائع‌ الاسلام فی مسائل ‌‌الحلال و الحرام، بیروت: دارالقاری.
-  مسعودی، علی بن الحسین(1411ق)، مروج ‌الذهب و معادن الجوهر، بیروت: مؤسسة الاعملی للمطبوعات.
- مغنیه، محمدجواد(بی‌تا)، فقه ‌الامام جعفر الصادق7‌، بیروت: مؤسسة الشیخ المظفر الثقافیه.
- مفید، محمد بن نعمان(1416ق)، الارشاد، قم: مؤسسة آل‌البیت: لاحیاء التراث.
- ـــــــــــــــــــ(1430ق)، المقنعه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر(1429ق)، القواعد الفقهیه، قم: مدرسة الاسلام علی‌بی‌ابی‌طالب7.
-  منتظری، حسینعلی(1415ق)، دراسات فی المکاسب المحرمه، قم: چاپخانه قدس.
- منتظری، حسینعلی(1411ق)، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه، قم: دار الفکر.
- ــــــــــــــــ(بی‌تا)،کتاب الحدود، قم: انتشارات دارالفکر.
- ــــــــــــــــ(1413ق)،کتاب ‌الزکاة، قم: نشر تفکر.
-  نجفی، محمد حسن(1981م)، جواهر الکلام فی شرح شرایع‌ الاسلام، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
-  نراقی، احمد(1419ق)، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم: مؤسسة آل‌البیت: لاحیاء التراث.
- نسائی، احمد بن شعیب(1416ق)، سنن، بیروت: دار الکتب العلمیه.
-  نوری، میرزاحسین(1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسة آل البیت‌: لاحیاء التراث.
-  واقدی، محمد بن عمر(1414ق)، المغازی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
-  همدانی، آغارضا(1416ق)، مصباح ‌الفقیه، قم: مؤسسة ‌النشر ‌‌الاسلامی.
 یزدی، محمد کاظم(1427ق)، العروة الوثقی، مع تعالیق‌ الامام ‌الخمینی;، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌ خمینی;.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار