مقارنه تحولات ناظر بر مسئولیت کیفری اطفال و نوجوانان در قانون مجازات اسلامی1392 و فقه جزایی اسلام

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشکده علوم انسانی دانشگاه دامغان

2 دانشجوی کارشناسی حقوق-دانشگاه دامغان

چکیده

قانونگذار مجازات اسلامی 1392 با اتخاذ سیاست کیفری خاص نسبت به سن مسئولیت کیفری اطفال و نوجوانان و نیز پاسخ به رفتار معارض با قانون آنها، رویکرد نوینی را اتخاذ نموده است. شناسائی مراتب مسئولیت کیفری متناسب با گروه های سنی مختلف، پذیرش سن مسئولیت کیفری بالاتر از سن بلوغ بدون تمایز بین دختران و پسران، پیش بینی پاسخ های متنوع اصلاح مدار، جامعه محور و ارفاقی در جرائم تعزیری، دخالت دادن رشد جزایی در مسئولیت کیفری کامل، قبول مسئولیت کیفری نقصان یافته به ویژه در جرائم موجب حد و قصاص مسئله انطباق یا عدم انطباق آن با فقه جزایی اسلام و نارسائی های محتمل آن را مطرح می سازد. باور بر این  است که تحولات قانونی یاد شده با موازین فقهی در این خصوص انطباق داشته اما از برخی نارسائی نیز رنج می برد. در نهایت ایده اتخاذ سیاست کیفری واحد با تعیین سن پانزده سال شمسی به مثابه اماره رشد جزایی و مبدا مسئولیت کیفری در قبال کلیه جرائم اطفال و نوجوانان مطرح می گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criminal Responsibility of Children And Juvenile : Conformity or Conflict of Legislative Innovations Whit Shia Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • mohammad hasan hasani 1
  • Mohammad Mahdi Afrasiabi 2
1 Assistant Professor at department of Law, Faculty of Humanities of Damghan University
2 Student of law-damghan university
چکیده [English]

Human personality is gradually perfected in childhood. Flexibility and the ability to modify the behavior of children and adolescents is in conflict with the criminal law of putting offending label, taking security and corrective measures, and specifying a minimum age of responsibility for them. The Islamic Penal law passed in 1392has adopted an improve penal policy in line with Islamic criminal law, taking remarkable innovations including identify the levels of criminal responsibility according to different age groups, taking the age of criminal responsibility more than the age of puberty regardless of being male or female, predicting the a variety of reform-oriented community-based and lenient decisions and measures, in sentence crimes, the involvement of criminal development in the full criminal responsibility, accepting diminished criminal responsibility, particularly in Hadd and Qisas (equal retaliation) offenses. The same is with the criminal law in which the age of puberty is determined due to the criminal development and is considered as elements of criminal responsibility and, in turn, implies a gradual and hierarchical criminal liability and free-handedness of an Islamic state in determining the age of comprehensive criminal liability and the type of responses in that age and before that, except in cases where the legislator expressly prohibited. The paper aims to clarify that determining the age of fifteen solar years old as evidence of growing criminal does not conflict with Islamic law in offenses as well as crimes causing the Hadd and equal retaliation

کلیدواژه‌ها [English]

  • criminal responsibility
  • juvenile
  • shia jurisprudence
  • maturity
-    ابن ادریس، محمدبن منصور(1410ق)،السرائر، چ2، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
-    ابن فهد، جمال الدین احمد بن محمد(1407ق)، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع،ج5، چ1، قم:  دفتر انتشارات اسلامی.
-    احمدبن حنبل(1389ق)، مسند احمدبنحنبل، ج3، بیروت: دار صادر و المکتب الاسلامی.
-    اصغری، عبدالرضا(1380)، «سنومسئولیتکیفریدرحقوقاسلام»، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، دوره1، ش2.
-    اصفهانی، محمدبن حسن[فاضل هندی](1405ق)، کشفاللثام، ج2، قم: نشر اسلامی.
-    بحرانی، یوسف‌ بن احمد(1405ق)، الحدائقالناضره، ج25، چ1، قم:  مؤسسۀ النشر الاسلامی.
-    بیاتی، حسین و دیگران(1391ق)، «رابطهبلوغومسئولیتکیفری»، مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، ش1.
-    توجهی، عبدالعلی(1393)، آسیبشناسیقانونمجازاتاسلامیمصوب1392، چ1، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.
-    جزیری، عبدالرحمن(بی‌‌تا)، الفقهعلیالمذاهبالاربعه، چ1، ج2، بیروت.
-    جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1395)، ترمینولوژیحقوق، تهران: انتشارات ابن‌سینا.
-    حر عاملی، محمد بن حسن(1401ق)، وسائلالشیعه، چ6، ج19، تهران: اسلامیه.
-    ـــــــــــــــــــــــــ(1391)، وسائلالشیعه، ج31، بیروت:  داراحیاء التراث العربی.
-     حسینی کاشانی، سید محمد(1380)  بلوغالذکروالانثی، به کوشش مهدی مهریزی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-    حلی، جعفر بن حسن(1408ق)، شرائعالاسلام، ج4، چ2، قم:  مؤسسه اسماعیلیان.
-    خواجه‌نوری، یاسمن(1386)،  «سیاستجناییقضاییایراندرقبالکودکانبزهکار؛جلوهها،چالشهاوآثار»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، ش14.
-    خوانساری، سیداحمد(1405ق)، جامعالمدارک، ج ، چ2، محقق: علی اکبر غفاری، تهران: مکتبۀ الصدوق.
-    دانش، تاج‌زمان(1385)، طفلکیست؟روشاصلاحوتربیتاوچیست؟، چ1، تهران: انتشارات کیهان.
-    صانعی، یوسف(1428ق)، بلوغالبنات، چ1، قم: میثم تمار.
-    صبوری‌پور، مهدی و فاطمه علوی‌صدر(1394)،  «سنمسئولیتکیفریکودکانونوجواناندرقانونمجازاتاسلامی 1392»، پژوهشنامه‌ حقوق کیفری، دوره6، ش1.
-    طباطبایى، محمد حسین(بی‌تا)، المیزان فی التفسیر القرآن، قم: مؤسسه نشر اسلامى.
-    طوسی، محمد بن حسن(1407ق)، الخلاف، ج5، قم: انتشارات اسلامی.
-    ــــــــــــــــــــ(1387ق)، المبسوط، ج2و7، تهران: المکتبۀ المرتضویه.
-    عاملی فقعانی، زین‌الدین علی(1418ق)، الدرالمنضودفیصیغالنیاتوالایقاعاتوالعقود، چ1، شیراز: مکتبه مدرسه امام العصرأ.
-    عاملی، زین الدین، شهید ثانی( 1428ق)، الروضهالبهیهفیشرحاللمعهالدمشقیه، ج4، چ4، قم:  مجمع الفکر الإسلامی.
-    علامه حلی، حسن‌بن یوسف(1420ق)، تحریرالاحکامالشریعۀعلیمذهبالامامیه، ج2، چ1، قم موسسۀ الامام الصادق7.
-    علامه حلی، حسن‌بن یوسف(1314ق)، تحریرالاحکام الشریعه علی مذهب الامامیه، جلد2، مشهد، آل‌البیت.
-    علامه حلی، حسن‌بن یوسف(بی‌‌تا)، القواعد، ج2، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
-    فتحی، حجت‌الله(1388)، مسئولیتکیفریاطفالبارویکردیبهلایحهقانونمجازاتاسلامی،حقوق اسلامی، دوره 6، ش21.
-    قدبایی، الهام(1395)، تحولاتناظربهمسئولیتکیفریصغارباتأکیدبرقانونمجازاتاسلامی1392، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گرایش فقه و حقوق جزا، دانشگاه دامغان.
-    قرافی، شهاب الدین(بی‌تا)، الفروق،ج3، بیروت: دارالمعرفه.
-    قیاسی، جلال‌الدین و حیدری، مسعود(1392)، «مطالعهمعیاربلوغدرتحققمسئولیتکیفریدرلسانشرع،متشرعینوحقوقایران»، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره9، ش32.
-    محقق داماد، سید مصطفی(1381)، قواعد فقه4 بخش جزایی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
-    مرادی، عذرا(1387)،« بررسیشرطرشددرمسئولیتکیفری»، فقه اهل البیت:، دوره14، ش53.
-    مرعشی، محمد حسن(1379)، نظراتفقهیوحقوقیدرخصوصبلوغورشد، مجله دادرسی، ش21.
-    مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه(1385)، گنجینهاستفتائاتقضایی، قم:  مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه.
-    مکی، محمدبن جمال‌الدین(1400ق)، القوائدوالفوائد، ج2، چ1، قم:  مکتبۀ المفید.
-    مهرپور محمد آبادی، حسین(1392)، مطالعهبرخینوآوریهایقانونگذاردرلایحهمجازاتاسلامیدردستتصویب، دایره‌المعارف علوم جنایی، ج2، تهران: نشر میزان.
-    موسوی خمینی، روح‌الله(1385ق)، الرسائلمعتذییلاتلمجتبیالطهرانی، ج1، قم:  مؤسسه اسماعیلیان.
-    ــــــــــــــــــــــ(1390ق)، تحریرالوسیله، ج2، نجف: نشر آداب.
-    موسوئی خوئی، سید ابوالقاسم(1422ق)، مبانی تکملۀ المنهاج، ج41، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
-    میرسعیدی، سیدمنصور(1383)، مسئولیتکیفری؛قلمرووارکان، تهران: نشر میزان.
-    نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین(1392)، درباره سیاست جنایی افتراقی، دیباچه در درآمدی بر سیاست جنایی، نوشته کریستین لازرژ، چ4، تهران: نشر میزان.
-    ـــــــــــــــــــــــــ(1390)، ازحقهایکوکانتاحقوقکودکان، دیباچه‌ در آسیب‌شناسی حقوق کودکان در ایران، نوشته‌ سعید مدنی قهفرخی و امیر حمزه زینالی، تهران: نشر میزان.
-    نجفی توانا، علی(1384)، «سنمسئولیتکیفریاطفالدرمقرراتحقوقداخلیوبینالمللی»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، ویژه‌نامه حقوق، ش3، دوره9.
-    نجفی، محمدحسن(1363ق)، جواهرالکلام، ج28، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-    نوبهار، رحیم(1389)، اصلقضاییبودنمجازاتها؛تحلیلفقهیحقبرمحاکمهعادلانه، تهران: شهر دانش.
-     نوبهار، رحیم(1391)، سنومسئولیتکیفری؛  بازخوانینظریهمشهورفقهایامامیه، پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره3، ش2.
-    نیازپور، امیرحسین(1393)، حقوق کیفری کودکان و نوجوانان؛ فرآیند پاسخ‌دهی به بزهکاری کودکان و نوجوانان، چ1، تهران: نشر میزان.