بررسی فقهی و حقوقی ماهیت و مشروعیت صدور توثیقی اسناد براتی

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه بزرگمهر قائنات

2 استاد فقه و مبانی حقوق دانشگاه مازندران

چکیده

معاملات اعتباری در تجارت، نقش مهمی را ایفا نموده و ضرورت وجود آن بر همگان مبرهن می­باشد. صادر شدن اسناد براتی جهت توثیق با امعان بر امتیازهای آن اسناد نسبت به اسناد عادی، راهکار مناسبی برای آن مهم می­باشد. مقنن در ماده 774 قانون مدنی که از پشینه فقهی برخوردار می­باشد، موضوع رهن را عین معین دانسته و رهن دین و منفعت را باطل می­داند، اما در مواردی از آن موضع عدول نموده و برخی از مراجع تقلید نیز بر صحت صدور توثیقی اسناد براتی فتوا داده­اند، ازاین‌رو بررسی مشروعیت قرارداد فوق ضروری می­باشد. اسناد براتی با تکیه بر قضاوت عرف، فاقد مالیت است. توثیق اسناد یاد شده در مرحله صدور دارای ماهیت حقوقی واحد نیست. مواردی که تحت شمول رهن دین قرار می­گیرد با عنایت به ماده فوق باطل می­باشد. فرض­ مشمول رهن اسکناس با توجه به صحت آن قرارداد، صحیح است. همچنین موارد تحت شمول عقدی بی­نام با عنایت به مواد 10و 758 قانون مدنی، اصول صحت، اباحه، لزوم و عدم و پذیرش عقد معلق و صدور توثیقی چک از سوی مقنن، معتبر می­باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

"Jurisprudential and legal study of the nature and legitimacy of issuance of bill of exchange documents for securement purposes"

نویسندگان [English]

  • hosein Bahrami 1
  • Ali Akbar Izadifard 2
1 Assistant Professor of Jurisprudence and Law, Bozorgmehr University of Gha'enat
2 Professor of Jurisprudence and basics of Law at University of Mazandaran
چکیده [English]

Credential transactions play an important role in trading and their necessity is proved for everyone. The issuance of bill of exchange documents for authentication given the advantages of those documents over ordinary documents is a good solution for it. In Article 774 of the Civil Code, which has a jurisprudential background, the legislator considers the subject of mortgage as certain object and invalidates the mortgage of debt and interest, but in some cases, he deviates from that position and some jurists also have confirmed the authenticity of the issuance of such documents, so it is necessary to check the legitimacy of the above mentioned contract. Bill of exchange documents are non-financial based on customary judgment. Certification of the mentioned documents at the issuance stage does not have a single legal nature. The cases that are included in the mortgage of the debt are void with regard to the above article. The hypothesis included in banknote mortgage is correct given the validity of the contract. Also, the cases covered by an anonymous contract are valid with regard to Articles 10 and 758 of the Civil Code, the principles of validity, permissibility, necessity and non-acceptance of the suspended contract and the issuance of the check by the legislator for securement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • securement
  • bill of exchange documents
  • issuance
  • anonymous contract

مراجع

  • اصفهانی، سیّد ابوالحسن(1422 ق)، وسیلة النجاة، چ1، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
  • اخلاقی، بهروز(1368)، «بحثی پیرامون توثیق اسناد تجاری»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش24، ص23ـ1.
  • اسکینی، ربیعا(1384)، برات، سفته، قبض انبار، اسناد در وجه حامل و چک، چ9، تهران: سمت.
  • احمدوند، معروفعلی(1382)، «مروری بر ماهیت شناسی پول و دیدگاه فقیهان»، فقه، س10، ش36، ص147ـ74.
  • اصغری آق‌مشهدی(1388)، فخرالدین، میری، حمید، «رهن اسکناس»، مجله نامه حقوقی، 73، ج 5، ش1، ص124ـ105.
  • ایزدی‌فرد، علی اکبر و حسین بهرامی(1392)، «رهن اسکناس»، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، س10، ش34، ص58ـ39.
  • بحرانی، یوسف بن احمد(1405ق)، الحدائق الناظرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج20، چ1، قم: دفتر انشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • بهشتی، سید محمد(1371)، ربا در اسلام، چ1، تهران: دفتر انتشارات فرهنگ اسلامی.
  • بهجت، محمد تقی(1386)، استفتائات آیت­الله بهجت، چ1، قم: دفتر آیت­الله بهجت.
  • باقری اصل، حیدر و همکاران(1388)، «نقش جواز و لزوم عقد رهن در توثیق اسناد تجاری»، دو فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دفتر١، ص68ـ49.
  • تبریزی، جواد(1427ق)، المسائل المنتخبة، چ5، قم: دار الصدیقة الشهیدة{.
  • توتونچیان، ایرج(1370)، «نگاهی به پول و وظایف آن در اقتصاد اسلامی»، مجموعه مقالات فارسی اولین مجمع بررسی‌های اقتصاد اسلامی، ج3، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ص23ـ1.
  • جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج1و2، چ3، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  • ــــــــــــــــــــــــــــ(1382)، ترمینولوژی حقوق، چ13، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  • ــــــــــــــــــــــــــــ(1382)، مجموعه محشّای قانون مدنی، چ2، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  • ــــــــــــــــــــــــــــ(1370)، حقوق مدنی. رهن و صلح، چ2، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  • جندقی، بهروز(1381)، «جواز و شرایط وثیقه گذاری اسناد بازرگانی در فقه و حقوق تجارت»، مجله معرفت، ش51، ص90ـ77.
  • حسینی تهرانی، سید مرتضی(1364)، «ظهرنویسی، مقررات و انواع آن»، فصلنامه حق «مطالعات حقوقی و قضائی»، ش4، ص150ـ104.
  • حائری، مسعود(1373)، مبانی فقهی اصل آزادی قراردادها و تحلیلی از ماده 10 قانون مدنی، چ2، تهران: سازمان انتشارات کیهان.
  • خویی، سید ابوالقاسم(1410ق)، منهاج الصاحین، چ28، قم: مدینة العلم.
  • ـــــــــــــــــ(بی­تا)، مصباح الفقاهه، ج2، [بی­جا].
  • خامنه­ای، سید علی(1386)، اجوبة الاستفتاءات(ترجمه فارسی)، چ13، تهران: انتشارات بین­المللی المهدی.
  • داوودی، پرویز، نظری، حسن، میر جلیلی، سید حسین(1388)، پول در اقتصاد اسلامی، چ1، تهران: سمت.
  • رسائی­نیا، ناصر(1373)، کلیات حقوق بازرگانی(تجارت)، تهران: موسسه انتشاراتی ویستار.
  • سیستانی، سید علی(1393)، توضیح المسائل، چ31، مشهد: دفتر حضرت آیه الله العظمی سیستانی.
  • ستوده تهرانی، حسن(1389)، حقوق تجارت، ج3، تهران: نشر دادگستر.
  • شهید ثانی، زین الدین بن علی(1410 ق)، روضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة(المحشی-کلانتری)، ج4، چ1، قم: کتابفروشی داوری.
  • ـــــــــــــــــــــــــ(1413 ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج4، چ1، قم: موسسة المعارف الاسلامیه.
  • شهیدی، مهدی(1384)، تشکیل قراردادها و تعهدات، چ4، تهران: انتشارات مجد.
  • ـــــــــــــ( 1383)، سقوط تعهدات، چ6، تهران: انتشارات مجد.
  • شهبازی­نیا، مرتضی(1386)، «انتقال و توثیق ضمانتنامه مستقل بانکی»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 11، ش86، ص126ـ107.
  • شهبازی­نیا، مرتضی، اونق، شهرزاد(1392)، «تحلیل ماهیت حقوقی و مشروعیت تنزیل اسناد تجاری بر مبنای ماهیت بسیط و مرکب در فقه و اندیشه­های حقوقی»، پژوهش­های حقوق تطبیقی، دوره 17، ش99، ص120ـ1.
  • شکری، فریده(1390)، «رهن دین در نظام حقوقی ایران»، مجله حقوقی دادگستری، ش75، ص112ـ75.
  • صدر، محمد باقر(بی‌تا)، الاسلام یقود الحیاۀ. تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
  • صانعی، یوسف(بی‌تا) ، مجمع المسائل، ج2، قم: انتشارات میثم تمار.
  • صقری، محمد(1387)، حقوق بازرگانی- اسناد، چ2، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • ــــــــــــ(1384)، «ظهرنویسی وثیقه­ای در اسناد تجارتی»، فصلنامه دیدگاه­های حقوقی قضایی و خدمات اداری، ش36و37، ص33ـ25.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف(1414ق)، تذکرة الفقهاء، ج13، چ1، قم: موسسه آل البیت:.
  • عبادی، محمد­علی(1382)، حقوق تجارت، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  • علوی قزوینی(1382)، سید علی، «رهن دین»، مجله اندیشه‌های حقوقی، ش4، ص80ـ63.
  • فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله(1425 ­ق)، کنزالعرفان فی فقه القرآن، ج2، چ1، قم: انتشارات مرتضوی.
  • قنواتی، جلیل، تقریرات درس حقوق مدنی 7، دانشکده حقوق، پردیس قم(دانشگاه تهران)، سال تحصیلی 1384- 1385.
  • محقق کرکی، علی بن حسین(1414ق)، جامع المقاصد، ج5، چ2، قم: موسسه آل البیت:.
  • کاشف الغطاء، محمدحسین(1359ق)، تحریر المجله، ج1، چ1، نجف: المکتبة المرتضویه.
  • کاتبی، حسینقلی(1387)، حقوق تجارت، چ12، تهران: گنج­دانش.
  • کاتوزیان، ناصر(1382)، حقوق مدنی عقود اذنی ـ وثیقه های دین، چ4، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
  • ــــــــــــــ(1383)، قواعد عمومی قراردادها، ج1، 2و4، چ6، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
  • کاتوزیان، ناصر(1383)، حقوق مدنی اموال و مالکیت، چ8، تهران: نشر میزان.
  • ــــــــــــــ(1392)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چ36، تهران: نشر میزان.
  • مراغی، سید میر عبدالفتاح(1417 ق)، العناوین، ج2، چ1، قم: دفتر انشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • موسوی­خمینی، سید روح­الله(بی‌تا)، تحریرالوسیله، ج2، چ1، قم: موسسه مطبوعات دار العلم.
  • موسوی بجنوردی، سید حسن(1419ق)، القواعد الفقهیة، ج6، چ1، قم: نشر الهادی.
  • موسوی بجنوردی، سید محمد(1376)، «احکام فقهی پول در مصاحبه با آقایان: ابوطالب تجلیل، محّد هادی معرفت، محّد مهدی آصفی سید محّد حسن مرعشی، سید محمد موسوی بجنوردی»، مجله فقه اهل بیت، ش7، ص42ـ9.
  • نجفی، شیخ محمد حسن(1404ق)، جواهر الکلام فی شرح الشرائع الإسلام، ج 25، چ7، بیروت: دار إحیا التراث العربی.
  • نائینی، میرزا محمد(1373­ق)، منیة الطالب، ج1، چ1، تهران: المکتبة المحمدیه.
  • نراقی، مولی احمد(1417ق)، عوائد الأیام، چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  • نراقی، مولی­محمد(1422ق)، مشارق الحکام، چ2، قم: کنگره نراقیین ملامهدی و ملااحمد.
  • نوری، میرزا حسین(1408ق)، مستدرک الوسائل، ج13، چ1، بیروت: موسسه آل البیت:.
  • نیک‌فرجام، کمال(1391)، «رهن و ثیقه اسناد براتی در حقوق ایران و انگلیس»، دوره17، دیدگاه­های ‌حقوقی قضایی، ش57، ص232ـ205.
  • میرزای قمی، ابوالقاسم(1427)، رسائل المیرزا القمی، ج1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان.
  • مطهری، مرتضی(بی‌تا)، مجموعه آثار، ج20، چ1، قم:[بی‌نا].
  • مکارم شیرازی، ناصر(1411ق)، القواعد الفقهیه، ج2، چ3، قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین7.
  • ــــــــــــــــــ(1424ق)، رساله توضیح المسائل، چ2، قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین7.
  • ــــــــــــــــــ(1381)، استفتائات جدید، ج2، چ3، قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین7.
  • ــــــــــــــــــ(1383)، استفتائات جدید، ج3، چ1، قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین7.
  • وحید خراسانی، حسین(1428ق)، منهاج الصالحین، ج2، چ5، قم: مدرسه امام باقر7.
  • هاشمی شاهرودی، سید محمود(1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل البیت:، چ1، قم: موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل البیت:.
  • یزدی، سید محمد کاظم(1409 ق)، العروة الوثقی، ج2، چ2، بیروت: موسسة الأعلمی للمطبوعات.

یوسفی، احمدعلی(1377)، «پول جدید از نگاه اندیشمندان»، فقه اهل البیت:، س4، ش16، ص150ـ108.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار