تحلیل ماهیت «عقد عهدی» با بازخوانی مفهوم «تعهد» در حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حقوق دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه حقوق دانشگاه اصفهان

چکیده

مفاهیم تعهد و التزام و نسبت آن‌ها با مفهوم Obligation در حقوق غرب از یک­سو و از سوی دیگر نسبت این مفاهیم با تکلیف و مسئولیت در فقه امامیه از پیچیده­ترین مناسبات حقوقی ایران است. برخی حقوق‌دانان تعهد را رابطه حقوقی، بعضی انشای رابطه، و گروهی دیگر آن­ را وظیفه ثابتِ بر عهده شخص دانسته­اند. چالش حقوق‌دانان در تحلیل ماهیت تعهد به معانی فوق محدود نبوده و وضعی یا تکلیفی بودنِ حکم تعهد نیز محل اضطراب آرای آن‌ها می‌باشد. هدف از انجام این پژوهش تشخیص احکام تعهدات از حیث تکلیفی و وضعی بودن، شناسایی دقیق مفهوم تعهد، تمییز موضوع قرارداد از مورد معامله و در نهایت تحلیل ماهیت عقد عهدی بر مبنای مطالب گفته شده در حقوق ایران است. در تحقیق حاضر به فراخور بحث، از منابع حقوق غرب، به ویژه کامن­لا جهت ارائه تعریف دقیق از تعهد کمک گرفته­ شده است. نگارندگان با بررسی آرای فقها و حقوق‌دانان به این نتیجه رسیده‌اند که تعهد در حقوق ایران فاقد معنای رابطه حقوقی بوده و در جانب مصدری به معنای انشای رابطه وضعی است. پذیرش تعهد به این معنا باعث دفع ایرادهای مربوط به ماده 183 قانون مدنی شده و دربرگیرنده عقود تملیکی، عهدی و اذنی خواهد بود. در معنای اسم مصدری، تعهد، وظیفه ثابت بر عهده شخص است و موضوع عقد عهدی قلمداد می­شود، درحالی­که مورد معامله در عقود عهدی، فعل یا ترک فعلِ متعلقِ تعهد است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Nature of Promissory Contract by Rereading the Concept of Obligation in the Laws of Iran

نویسندگان [English]

  • hamed khubyari 1
  • Seyyed Mohammad Sadegh Tabatabaei 2
1 Ph.D, private law, University of Isfahan , Isfahan, Iran
2 Associate professor, law department .University of Isfahan , Isfahan, Iran
چکیده [English]

   The concepts of commitment and requirement and their relationship with the concept of “obligation” in the western laws, on the one hand, and the relationship between these concepts with duty and responsibility in Imamiyyeh jurisprudence, on the other hand, are amongst the most complicated legal relationships in Iran. Some jurists realize commitment as a legal relationship; some others as the creation of a relationship and another group as a proved duty on person’s responsibility. The challenge of jurists about the nature of obligation is not restricted to the mentioned means and being substantive or obligatory of rule is also challenging.
    The aim of this research is recognizing the rules of obligations with regard to being  substantive or obligatory, The exact identification of the concept of “commitment, distinction of a contract’s object from transaction item and finally the analysis the nature of promissory contract in the Iran laws. Present article has used of western law resources especially Common Law in order to submit the exact definition of obligation.
   Investigating the notions of the jurisprudents and jurists, the authors have come to this conclusion that the commitment lacks a legal relationship sense in the law of Iran and it means the creation of a substantive relationship in its infinitive form. Acceptance of commitment in this sense would correct the flaws related to article 183 of the civil law and it will become incorporative of the possessory, promissory and permissive contracts. As an infinitive noun, commitment is proved duty on person’s responsibility and it can be the object of promissory contract whereas the transaction item is the commitment-based doing or not doing of an action in the promissory contracts

کلیدواژه‌ها [English]

  • commitment
  • promissory contracts
  • legal relation
  • obligatory verdict

مراجع

  • ابن فارس، احمد بن فارس(1979م)، معجم مقاییس اللغه، ج4، چ1، قم: دارالفکر.
  • ایروانی نجفی، میرزا علی(1384)، حاشیۀ المکاسب، ج2، چ1، تهران: کیا.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1355)، «کلیات عقود»، مجله حقوقی وزارت دادگستری، ش15، ص125ـ142.
  • ــــــــــــــــــــــــــ(1388)، دائرۀ المعارف حقوق مدنی و تجارت، ج1، چ1، تهران: گنج دانش.
  • ـــــــــــــــــــــــــــ(1396)، رنسانس فلسفه، ج4، چ1، تهران: گنج دانش.
  • ــــــــــــــــــــــــــــ(1393)، ضمان عقدی در حقوق مدنی، چ2، تهران: گنج دانش.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1389)، حقوق تعهدات، چ4، تهران: گنج دانش.
  • جعفری خسروآبادی، نصرالله(1396)(الف)، «شرط فعل از تکلیف محض تا اشتغال ذمه(گفتاری پیرامون آثار شرط فعل در فقه امامیه و حقوق ایران)»، پژوهش­های فقهی، دوره13، ش4، ص959- 976.
  • ــــــــــــــــــــــــــ(1396)(ب)، «تأملی بر مفهوم تعهد و التزام در فقه امامیه و حقوق ایران»، مطالعات حقوقی، دوره 9، ش3، ص75- 96.
  • جوادی آملی، عبدالله(1392)، حق و تکلیف در اسلام، چ6، قم: اسراء.
  • حسینی، میر عبدالفتاح(1417ق)، عناوین الفقهیه، ج2، چ1، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  • خمینی، روح الله(1421ق)، کتاب البیع، ج5، چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;.
  • دیلمی، احمد(1398)، «کالبد شناسی مفهوم تعهد»، دانش­نامه­های حقوقی، ش4، ص1446ـ1462.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412ق)، مفردات الالفاظ القرآن، چ1، بیروت: دارالقلم.
  • ساکت، محمدحسین(1387)، حقوق شناسی، چ1، تهران: ثالث.
  • سبزواری، عبدالاعلی(1413ق)، مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام، ج16، چ1، قم: دارالتفسیر.
  • شهبازی، محمد حسین(1393)، مبانی جواز و لزوم اعمال حقوقی، چ1، تهران: میزان.
  • شهیدی، مهدی(1392)، تشکیل قراردادها و تعهدات، ج1، چ9، تهران: مجد.
  • صدر، سید محمد باقر(1379)، «حواله»،(تقریر علیرضا حائری)، نشریه فقه اهل بیت:، ش21، ص3-17.
  • ــــــــــــــــــ(1390)، «ملکیت و حقوق، مطالعه و بررسی تحلیلی فقهی1»، فقه، ش67.
  • طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم(1410ق)، حاشیة المکاسب، ج1، چ1، قم: اسماعیلیان.
  • ــــــــــــــــــــــــــــــ(1422ق)، العروة الوثقى مع تعالیق الإمام الخمینی،(تعلیق: سید روح الله خمینی)، ج1، چ1، تهران: موسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینى;.
  • فاضل لنکرانی، محمد(1380)، الاحکام الواضحه‌، ج1، چ4، قم: مرکز فقه الائمه الاطهار:.
  • فروغی، علیرضا(1397)، «بررسی فقهی و حقوقی مفهوم حق و حکم»، فقه و حقوق خصوصی، ش1، ص3-36.
  • فلیپ لوی، ژان، آندره کاستادلو(1386)، تاریخ حقوق تعهدات(ترجمه رسول رضایی)، چ1، تهران: مهر و ماه نو و مجد.
  • قنواتی، جلیل و همکاران(1392)، حقوق قراردادها در فقه امامیه، ج1، چ5، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • کاتوزیان، امیرناصر(1378)، مقدمه علم حقوق، چ31، تهران: سهامی انتشار.
  • ـــــــــــــــــ(1385)، قواعد عمومی قراردادها، ج1، چ7، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • ـــــــــــــــــ(1391)، نظریه عمومی تعهدات، چ6، تهران: میزان.
  • محقق داماد، مصطفی(1388)، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، چ1، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • موحد، محمدعلی(1382)، م‍خ‍ت‍ص‍ر ح‍ق‍وق م‍دن‍ی، چ1، ت‍ه‍ران: س‍ازم‍ان ح‍س‍اب‍رس‍ی، م‍رک‍ز ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات ت‍خ‍ص‍ص‍ی ح‍س‍اب‍داری و ح‍س‍اب‍رس‍ی.
  • نائینی، محمدحسین(1413ق)، المکاسب و البیع، ج1، چ1، قم: مؤسسه نشر الاسلامی.
  • نعمت اللهی، اسماعیل(1389)، «عنصر وضع و تکلیف در تعهد»، حقوق اسلامی، ش25، ص7-33.
  • ــــــــــــــــــــ(1393)، موضوع عقد و مورد معامله، چ1، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • هاشمی شاهرودی، محمود(1429ق)، کتاب الاجاره، ج1، چ1، قم: دائرة المعارف الفقه الإسلامی‌.
  • Andrews, Neil(2015), Contract Law, Cambridge: Cambridge University Press.
  • Atiyah, Patrick Selim(1970), Consideration in contracts: a fundamental restatement, 1st Ed, Canberra: Australian National University Press.
  • Basdevant, Jules(1960), Dictionnaire de la terminologie du droit international, Sirey(impr. Jouve)
  • Davies, Paul S(2016), JC Smith's the Law of Contract, 3rd Ed, New York: Oxford University Press.
  • Hunting, Warren Belknap(1919), The Obligation of Contracts Clause of the United States Constitution, 1st Ed, Baltimore: Johns Hopkins Press.
  • Parisi, Francesco, Cenini, Marta, Luppi, Barbara(2017), Comparative Contract Law(Enforcing bilateral promises: a comparative law and economics perspective), Edited By Pier Giuseppe Monateri, Edward Elgar Publishing.
  • Samuel, Geoffrey(2013), Law of Obligations & Legal Remedies, London: Routledge.
  • Stasi, Alessandro(2016), General Principles of Thai Private Law(The Law of Obligation), Springer: Online Books.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار