واکاوی تعزیر در محرمات شرعی و نقض مقررات حکومتی

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

حدود و قلمروی «تعزیر» به عنوان عمده‌ترین مجازات در قوانین و مقررات که کاربرد بیشتری دارد، باید به صورت دقیق مشخص باشد. در قانون مجازات اسلامی(1392) تعزیرات از حیث موجب آن به «تعزیر منصوص شرعی» و «تعزیر به جهت ارتکاب محرمات شرعی و نقض مقررات حکومتی» تقسیم شده است. هدف از این پژوهش، تبیین تفاوت تعزیر در ارتکاب محرمات شرعی و نقض مقررات حکومتی است؛ تعزیر در ارتکاب محرمات شرعی در قلمرو تعزیرات و حق‌اللهی بودن یا حق‌الناسی بودن آن، و همچنین در شمول اجرای قاعده درأ با هم متفاوت هستند. با دقت در مبانی فقهی و کلمات فقها چنین برداشت می‌شود که تعزیر به خاطر نقض مقررات حکومتی به منظور حفظ مصالح و نظم عمومی و سالم سازی روابط اجتماعی از گستره بیشتری نسبت به تعزیر در ارتکاب محرمات شرعی دارد. از خصایص این تعزیر قراردادی بودن، اجتماع محور بودن و همچنین بازدارندگی عام نسبت به تعزیر در ارتکاب محرمات دارد. قواعد کاربردی مانند اصل فردی کردن مجازات‌ها، تناسب جرم و مجازات و شمول «قاعده درأ» می‌تواند در این بخش از تعزیرات حکومتی هم جاری شود. در نتیجه مفهوم و قلمرو تعزیرات با تقسیم بندی که قانونگذار ارائه کرده باید مشخص شود تا احکامی که بر آن‌ها مترتب است، آشکار شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing Taʿzīr (Arabic: تَعْزیر, discretionary punishment) in the Prohibitions of Sharīʿah (Arabic: شَریعة, Islamic Religious Law) and the Violation of Government Regulations

نویسندگان [English]

  • عبدرالرضا asghari 1
  • Hossein Ebrahimzadeh 2
1 Assistant professor, Department of Law, Razavi University of Islamic Sciences
2 PhD student in criminal law and criminology, Razavi University of Islamic Sciences
چکیده [English]

The limits and place of “Taʿzīr” (Arabic:, discretionary punishment) as the main punishment in the laws and regulations that are more applicable should be clearly defined. Punishments are divided into “Taʿzīr Mansūs Sharʿī” (Arabic: الْتَّعْزیرُ الْمَنْصُوصُ الشَّرْعِیُّ, religious and legal stipulated discretionary punishment) and “Taʿzīr Mansūs Sharʿī for committing Sharʿī prohibitions and violating government regulations”. Explaining the difference between Taʿzīr in committing Sharʿī prohibitions and violating government regulations is the purpose of this research. Taʿzīr in committing Sharīʿah (Arabic: Islamic religious law) prohibitions are different in the realm of taʿzīrāt and whether it is Ḥaqq Allāh, (Arabic: حَقُّ الله) or the right of God or Haqq al-Nās (Arabic: حَقُّ النّاس) or the right of people, as well as including the enforcement of Dar’ (Arabic: دَرْأ, ḥudud avoidance in the case of doubt) rule. It is understood that taʿzīr has more positions than taʿzīr in committing religious prohibitions because of violating the rules of government in order to preserve public interests, order and building healthy social relations. The characteristics of this ta'zir are: Constructive (Arabic: إعْتِباری, abstractive), based on community and also general deterrence to taʿzīr in the committing of prohibitions. The practical rules such as the principle of individualization of punishment, proportionality and the inclusion of the rule of Dar’ (Arabic: دَرْأ, ḥudud avoidance in the case of doubt) can also be applied in this part of governmental discretionary punishment. Consequently, the concept and field of taʿzīrāt (discretionary punishments) should be determined by the division that the legislator has submitted in order to clarify the rulings on which they are based.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Taʿzīr (Arabic: discretionary punishment)
  • Sharʿī prohibitions
  • Government taʿzīrāt
  • Mansūsāt Sharʿī (Arabic

مراجع

  • ابن شعبه حرانى، حسن بن على(1404)، تحف العقول، چ2، قم: جامعه مدرسین.
  • ابن منظور، ابوالفضل، جمال‌الدین محمد بن مکرم(1414)، لسان العرب، چ3، بیروت:دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع/ دار صادر.
  • اردبیلی، احمد(1416)، مجمع الفائده و البرهان، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
  • آخوندی، محمود(1368)، آیین دادرسی کیفری، تهران: [بی‌نا].
  • برهانی، محسن و مریم نادری‌فرد(1394)، «تعزیرات منصوص شرعی؛ مفهوم فقهی و مصادیق قانونی»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، ش10.
  • جزرى، ابن اثیر، مبارک بن محمد(بی‌تا)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان.
  • جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1378)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق،چ1، تهران: انتشارات کتابخانه گنج دانش.
  • جمعی از مولفان(بی‌تا)، مجله فقه اهل بیتD، چ1، قم: موسسه المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیتD.
  • حرّ عاملی، محمدبن حسن(1409)، تفصیل وسائل الشیعه فی تحصیل مسائل الشریعه، چ1، قم: موسسه آل البیتD.
  • حلبی، حمزه بن علی(1417)، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، چ1، قم: موسسه امام صادقG.
  • حلّی، ابن ادریس(1408)، السرائر الحاوی لتحریرالفتاوی، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  • خالقی، علی(1390)، آیین دادرسی کیفری، چ9، تهران: انتشارات شهر دانش.
  • راغب اصفهانی، محمدحسین(1429)، مفردات الفاظ القرآن، چ4، قم: انتشارات طلیعه نور.
  • زجاجی، حمیدرضا و محمود مالمیر(1398)، «مطالعه تعزیرات منصوص شرعی در فقه و حقوق کیفری ایران»، فصلنامه پزوهش حقوق کیفری، ش27.
  • زراعت، عباس(1393)، شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی، چ1، تهران: انتشارات جنگل.
  • ساداتی، سیدمحمدمهدی(1395)، «شرایط اعمال قاعده درأ در فقه امامیه و قانون مجازات اسلامی»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش14.
  • سلطانی، عباسعلی و همکاران(1400)، «بررسی احکام مغایر نظم عمومی درفقه»، اصول و فقه، ش124.
  • شمس ناتری، محمدابراهیم و همکاران(1392)، قانون مجازات اسلامی در نظم کنونی، چ1، تهران: نشر میزان.
  • شیری، عباس(1399)، «حاکمیت اصل قانونی بودن مجازات در تعزیرات منصوص شرعی»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، ش 90.
  • صادقی، محمدهادی(1394)، جرایم علیه اشخاص، چ21، تهران: نشر میزان.
  • طباطبایى حائرى، سید على(بی‌تا)، ریاض المسائل(ط-القدیمة)، چ1، قم: مؤسسه آل البیتD.
  • طوسی، محمدبن حسن(1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثر الجعفریه.
  • عاملی، محمد بن مکی(بی‌تا)، القواعد و الفوائد، چ1، قم: کتابفروشی مفید.
  • فاخری، نریمان و حسام عباسی(1390)، «بررسی مبانی جرم انگاری جرایم مانع در حوزه حقوق کیفری ایران»، مجله حقوقی عدالت آراء، ش 15 و 16.
  • فیض کاشانی، مرتضی(1401)، مفاتیح الشرائع، چ1، قم: انتشارات مهدی رجایی.
  • گلدوزیان، ایرج(1396)، محشای قانون مجازات اسلامی، چ7، تهران: انتشارات مجد
  • مجلسی اصفهانی، محمد تقی(1406)، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، چ2، قم: موسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
  • محقق حلّى، نجم‌الدین، جعفر بن حسن(1408)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  • محقق داماد، سیدمصطفی(1406)، قواعد فقه، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • مصدق، محمد(1396)، آیین دادرسی کیفری، چ7، تهران: انتشارات جنگل جاودانه.
  • مکارم شیرازی، ناصر(1425)، تعزیرو گستره آن، چ1، قم: انتشارات مدرسه الامام علی بن ابی طالبG.
  • موسوی بجنوردی، سید محمد(1401)، قواعد فقهیه، چ3، تهران: موسسه عروج.
  • موسوی خمینی، سید روح الله(بی‌تا)، تحریر الوسیله، چ1، قم: موسسه مطبوعاتی دارالعلم.
  • موسوى خویى، سید ابو القاسم(1410)، تکملة المنهاج، چ 28، قم: نشر مدینة العلم.
  • نجفی، محمدحسن(1404)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • واسطى زبیدى، سید محمد مرتضى حسینى(1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، چ1، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
  • وبگاه نشست‌های قضایی: neshast.org
  • الهام، غلامحسین و محسن برهانی(1393)، درآمدی بر حقوق جزای عمومی(واکنش در برابرجرم)، چ2، تهران: نشر میزان.

یوسفیان، نعمت الله(بی‌تا)، احکام حقوقی اسلام، چ1، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار