واکاوی مبانی فقهی اعتیاد به اینترنت از منظر فقهیان معاصر امامیه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه الهیات، دانشکده حقوق و الهیات دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 دانشیار، گروه الهیات، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان

3 دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

اعتیاد به اینترنت از مسائل نوظهوری است که امروزه در جوامع بشری به حالت وسواس مزمن در افراد بروز می‌نماید و با ایجاد تمایل غیر‌قابل مقاومت برای استفاده مجدد، مشکلات فردی، اجتماعی و روحی را به بار می‌آورد. جهت ممانعت از این آسیب تبیین دیدگاه شارع مقدس در این زمینه راهگشا خواهد بود. این مقاله با روش توصیفی، ‌تحلیلی در صدد جمع‌آوری و تحلیل دیدگاه فقیهان معاصر شیعه در این زمینه است و با استناد به مبانی فقه شیعه حکم شرعی استفاده اعتیاد‌گونه از اینترنت استنباط شده است.  نتایج گویای آن است که برخی فقیهان معاصر استفاده حلال از اینترنت را فی‌نفسه دارای منع شرعی نمی‌دانند، اما بعضی دیگر در صورت افراط در استفاده و حصول ضرر جسمی یا روحی قابل توجه یا ضرر عقلائی، آن را جایز نمی‌دانند. با استناد به کتاب، سنت و عقل از آنجا که این پدیده تحت عناوینی مانند ظلم و اضرار به نفس و اسراف قرار می‌گیرد، حکم عدم مشروعیت آن از اتقان بیشتری برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Jurisprudential Fundamentals of Internet Addiction From the Perspective of Contemporary Shīʿite Jurists

نویسندگان [English]

  • seyedeh fatemeh tabatabaee 1
  • AbdolReza , Mohammad Hosseinzadeh 2
  • Maryam Amin 3
1 Assistant Professor of Theology Department, Faculty of Law and Theology, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
2 Associate Professor, Department of Theology, Faculty of Law and Theology, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
3 M.A. Student of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
چکیده [English]

   Internet addiction is one of the emerging issues that today in human societies is a chronic obsessive-compulsive state in people and it brings personal, social and psychological problems by creating an irresistible desire for reuse of it. The explanation of the view of the Holy Legislator in this field will help in order to prevent this damage. This article is going to collect and analyze the views of contemporary Shīʿite jurists in this field by descriptive analytical method and the religious law of addictive use of the Internet has been inferred and deduced based on the principles of Shīʿite jurisprudence. The results indicate that some contemporary jurists do not consider the use of the internet to be legally prohibited in itself but some others do not consider it permissible in cases of excessive use and considerable physical or mental harm or rational (reasonable or intellectual) harm and damage. According to the Holy Bok of Quran, Maʿṣūm’s tradition and rational demonstration (proof), since this fact is subject to titles such as oppression and causing harm to soul and excess, the ruling of its illegitimacy is stronger and more citable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudential fundamentals
  • Addiction
  • Internet
  • Contemporary jurists
  • Oppression
  • Loss (Harm)

مراجع

  • ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على(‏۱۳۶۹)، متشابه القرآن و مختلفه، قم: دار بیدار.
  • ابن شعبه، حسن بن على(۱۳۸۱)، تحف العقول، ترجمه بهراد جعفرى، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  • اسلوین، جیمز(۱۳۸۰)، اینترنت وجامعه، ترجمه عباس گیلوری و علی رادباوه، تهران: نشر کتابدار.
  • آقا زمانی، علی‌محمد(۱۳۹۲)، معتادان فیس بوک. تهران: درسا.
  • انصاری، مرتضی بن محمدامین(۱۴۱۴)، رسائل فقهیه، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  • انصاری، مرتضی بن محمد امین، (۱۴۱۴)، رسائل فقهیه، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
  • ﺗﺨﺘﺎﺋﯽ، مهدی، حومنیان شریف‌آبادی، داوود و محمود شیخ(۱۴۰۰)، ﻣﻘﺎﯾﺴﮥ مهارت‌های حرکتی و شاخص توده بدنی کودکان با اعتیاد و بدون اعتیاد به اینترنت، نشریه رشد ویادگیری حرکتی ورزشی. دوره ۱۳، ش ۱، ص: 72-59.
  • تیمورزاده، حسن، محمدی‌پور، محمد و ابوالفضل بخشی‌پور(۱۴۰۰)، مدل‌یابی روابط ساختاری اعتیاد به اینترنت بر اساس سرمایه روانشناختی با نقش واسطه‌گری تحصیلی، نشریه علوم روانشناختی، ش102، ص: 977-967.
  • ثقفی تهرانی، محمد(۱۳۹۸)، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، تهران: برهان.
  • حرعاملی، محمدبن حسن(۱۴۱۶)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشرعیه، قم: موسسه آل بیتD لاحیاءالتراث.
  • حمیدیان، فرود(۱۳۸۷)، اعتیاد به اینترنت و موبایل:بررسیعوارض، وابستگی به اینترنت، موبایل و بازی‌های کامپیوتری. تهران:قطره.
  • خمینی، سید روح الله(۱۳۹۲)، تحریر الوسیله، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی9.
  • خمینی، سید روح‌الله، (۱۳۹۲)، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
  • ذوقی، ﻟﯿﻼ و همکاران(۱۳۹۹)، ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ اعتیاد ﺑﻪ ﺍﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﺮ اساس متغیرهای احساس تنهایی و کیفیت خواب با میانجیگری تنظیم هیجان در زنان متأهل، نشریه پژوهش‌های انتظامی، اجتماعی زنان و خانواده، ش2، ص: 491-470.
  • ذهنى تهرانى، محمدجواد(۱۳۸۰)، تحریر الفصول فی شرح کفایة الأصول، مؤسسه امام منتظر.
  • رابرتس، کوین(۱۳۹۲)، اعتیاد به نت:رهایی از دام اعتیاد به اینترنت و بازیهای نرم افزاری. ترجمه اکرم کرمی، تهران: صابرین.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد بن مفضل(۱۴۰۴)، المفردات فی غریب القرآن، چ2، قم: دفتر نشر الکتاب.
  • زنجانى، سید موسى شبیرى(۱۴۱۹ )، کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز.
  • سبحانی، شیخ جعفر، (۲۰۲۰م)، الرسائل الاربع، قم، مؤسسه الامام الصادق(ع).
  • سمیعى، جمشید(۱۳۸۷)، ترجمه متن و شرح کامل رسائل شیخ انصارى، اصفهان: انصاری.
  • شوشترى، سید محمد حسن مرعشى(۱۴۲۷)، دیدگاه‌هاى نو در حقوق، تهران: نشر میزان.
  • شیخ حر عاملى، محمد بن حسن(۱۴۰۹)، وسائل الشیعة، چ1، قم: موسسه آل البیتD.
  • صادقی، محمود(۱۳۹۴)، رایانه واینترنت، قم: نشرمعروف.
  • طباطبایی، سید محمد حسین(۱۳۷۴)، ترجمه تفسیر المیزان، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفت رانتشارات اسلامی.
  • طیب، عبدالحسین(۱۳۶۹)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.
  • عراقى، آقا ضیاء الدین(۱۴۱۸)، قاعدة لا ضرر، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
  • عراقى، ضیاءالدین(۱۴۱۷)، نهایة الأفکار، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • ﻋﺰﯾﺰمرادی، ﻋﺎﻃﻔﻪ(۱۳۹۹)، بررسی رابطه بین اعتیاد به اینترنت با شیوع عارضه فرورفتگی در قفسه سینه و انحراف تنه به عقب در میان دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد «دور»، نشریه پژوهش‌های تربیت بدنی و علوم ورزشی، ش7، ص: 66-55.
  • فرشی رومیانی، فریده و مجید ترابی نیکجه(۱۳۹۷)، «مقایسه اضطراب و استرس بر مبنای میزان استفاده از فضای مجازی در بیماران قلبی مرد و زن آنژیوگرافی شده در بیمارستان شهید مدنی تبریز»، «زن و مطالعات خانواده»، س10، ش39، ص: 48-23.
  • فرهی، سیدعلی(۱۳۹۰)، تحقیقی در قواعد فقهی اسلام، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
  • فیض کاشانی، محمدبن شاه مرتضی(۱۴۱۵)، تفسیر صافی، تهران: مکتب الصدر.
  • قاسمی، محمدعلی(۱۳۹۵)، فقه درمان، قم: مرکز فقهی ائمه اطهارD.
  • قرشی بنایی، علی اکبر(۱۳۷۵)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت/ مرکز چاپ ونشر.
  • کریمی جوهنی، رضا و همکاران(۱۳۹۹)، اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان پیراپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، مجله علمی پژوهان، ش1، ص: 37-32.
  • کلینی، محمد بن یعقوب(۱۴۰۷)، الکافی(ط ـالاسلامیه)، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • گنجی، بی نظیرو سمیرا توکلی(۱۳۹۷)، «بررسی رابطه بین سرمایه روانشناختی و تاب‌آوری تحصیلی با اعتیاد به اینترنت دانشجویان»، نشریه راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، دوره۱۱، ش۱، ص: 107-102.
  • موسوی، معصومه و همکاران(۱۳۹۷)، اعتیاد به اینترنت، راهنمای عملی پیشگیری، ارزیابی و درمان. تهران: قطره.
  • مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی(۱۳۶۰)، بحار الانوار الجامعه لدرراخبارالائمةالاطهار، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  • مجلسی، محمدتقی بن مقصود علی(۱۴۱۴)، لوامع صاحبقرانی، قم: اسماعیلیان.
  • محمدى، على(۱۳۸۷)، شرح رسائل، قم، دارالفکر.
  • معین، محمد(1388)، فرهنگ معین، چ25، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
  • مغنیه، محمدجواد(۱۳۷۸)، ترجمه تفسیر کاشف، قم: بوستان کتاب قم.
  • مکارم شیرازی، ناصر(۱۳۸۵)، دائرة المعارف فقه مقارن، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالبG.
  • مکارم شیرازی، ناصر(۱۴۲۷)، استفتائات جدید، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالبG.
  • ملکى اصفهانى، مجتبى(۱۳۷۹ )، فرهنگ اصطلاحات اصول، قم: عالمه.
  • میبدی، احمد بن محمد(۱۳۷۱)، کشف الاسرار وعده الابرار، چ5، تهران: امیرکبیر.
  • نجفى، محمد حسن(۱۴۰۴)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى(۱۴۲۲)، رسائل و مسائل، قم: کنگره نراقیین ملا مهدى و ملا احمد.
  • نراقی، احمدبن محمدمهدی(۱۳۷۵)، عوائدالایام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. مرکز انتشارات.
  • نوروزی، زهرا و همکاران(۱۴۰۰)، «الگوی ساختاری استفاده آسیب‌زای مادران از اینترنت و مشکلات رفتاری کودکان با میانجیگری تعامل مادر، کودک»، نشریه روانشناسی کاربردی، ش57، ص: 139-118.
  • والاس، پاتریشیا(۱۳۸۲)، روانشناسی اینترنت، ترجمه فضل‌الله قنادی و همکاران، اصفهان: نقش خورشید.
  • ولایی، عیسی(1387)، اصطلاحات اصول، چ6، تهران: نشر نی.
  • یانگ، کیمبرلی اس؛ ابرو، کریستیانونابوکو د(۱۳۹۸)، اعتیاد به اینترنت(دستنامه وراهنمای ارزیابی ودرمان)، ترجمه احمد برجعلی و همکاران، تهران: علم.
  • محقق داماد، سید مصطفى(۱۴۰۶)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
  • Carbonell,X. and(et al)(2018 ). Problematic Use of the Internet and Smartphones in University Students 2006­ Int. J. Environ. Res. Public Health15, p(1), 1-13. doi:10. 3390/ ijerph15030475.
  • Chan, R. , Shum, D. , Toulopoulou ,T et al, (2008). Assessment of executive functions: review of instruments and identiication of critical issues. Arch Clin Neuropsychol 23:201–216.
  • Chou WJ, Liu TL, Yang P, et al(2015) Multi-dimensional correlates of internet addiction symptoms in adolescents with attention-deficit/ hyperactivity disorder. Psychiatry Res، 225، p(1­2):122-128.
  • Choi,H. Son, H. Park M, et al(2009) Internet overuse and excessive daytime sleepiness in adolescents. Psychiatry Clin Neurosc، 63(4):45-52.
  • Davis RA(2001) A cognitive behavioral model of pathological internet use(PIU) Computers in Human Behavior. 17، p(2)، 187-95.
  • Davis, R. , Flett, G. , & Besser, A(2002) Validation of a new scale for measuring problematic Internet use: Implications for preemployment screening. CyberPsychology and Behavior, 5(4), 331–345.
  • Griffi ths,M. Widyantp,L(2007) Internet Addiction: Does It Really Exist?(Revisited) Comparison Survey Studies of Internet Addiction and Excessive Internet Use Psychometric Studies of Internet Addiction Internet addiction, Comorbidity, and Relationship to Other Behaviors. New York: Academic Press, P(11) 127-149.
  • Griffi ths, M. D(2000a) Internet addiction—Time to be taken seriously? Addiction Research, 8, 413–418.
  • Griffi ths, M. D(2000b) Does Internet and computer “addiction” exist? Some case study evidence. Cyberpsychology and Behavior, 3, 211–218.
  • Hartwell, J ؛Tolliver, B. K؛ Brady, K. T(2009) Biologic commonalities between Mental illnes and addiction. Primary Psychiatry,15,p(8)، 33-39.
  • Jennifer,L(2004) Power، ”Dopamin” Chemistry:Foundations and Applications. 2, J. J. Lagowski(New York: Macmilan Reference USA),22-23.
  • Kim، J. Kim,D. J. Choi, J. S(2017) The cognitive dysregulation of Internet addiction and its neurobiological correlatesFrontiers In Bioscience, Elite, 9, 307-320.
  • Ko CH, Wang PW, Liu TL, et al(2015) Bidirectional associations between family factors and internet addiction among adolescents in a prospective investigation. Psychiatry Clin Neurosci، 69، p(4)، 192­
  • Lin F, Zhou Y, Du Y, Qin L, Zhao Z, et al(2012) Abnormal white matter integrity in adolescents with internet addiction disorder: a tract-based spatial statistics study. PLOS ONE 7p(1):e30253.
  • Peukert, P. Sieslack, S. Barth, G. Batra, A(2010) Internet- und Computerspielabhä Psychiat Prax, 37, p(4) 219-224.
  • Wang, B. q. , Nan-qi Yao, N. q. , Xiang Zhou, Z. , Jian Liu,J. and Zheng-tao, Z(2017) The association between attention deficit, hyperactivity disorder and internet addiction: a systematic review and metaanalysis, BMC Psychiatry,17, p(1), 1-21.
  • Weinstein, A. Lejoyeux, M(2010) Internet Addiction or Excessive Internet Use. The American Journal of and Alcohol Abuse, 36, p(1), 277-28
  • B Zou, Z. and etal(2017) Deinition of Substance and Non-substance Addiction. Springer Nature Singapore، p(10), 21-41.
  • Zhou Y, Lin FC, Du YS, Qin LD, Zhao ZM, et al(2011) Gray matter abnormalities in Internet addiction: a voxel-based morphometry study. Eur. J. Radiol. 79، p(1)، 92­
  • Yang, H,M(2008) A research on the inluence of internet addiction on colleage students.  D, Nanjing Normal University, Nanjing

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار