بررسی فقهی ممنوعیت رقابت نامشروع تجاری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو گروه حقوق و معارف اسلامی جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان

2 دکترای حقوق خصوصی و مدرس دانشگاه

چکیده

بنگاه‌های تجاری در صورتی که در روابط با یکدیگر به اعمال یا رویه‌های نامشروع جهت جذب مشتریان رقیب تجاری متوسل شوند این گونه اقدامات آن‌ها، رقابت نامشروع به حساب می‌آید؛ این نوع رقابت علاوه بر منع قانونی، حرمت و نهی شرعی را نیز به دنبال دارد. ممنوعیت رقابت نامشروع از مسائل مهم حقوق تجارت محسوب می‌شود که بررسی مبانی فقهی آن به جهت ترغیب تجار به رقابت مشروع و نهی از رقابت‌های نامشروع برای پیشگیری از ضرر و زیانهای وارد بر اشخاص در روابط تجاری بین آن‌ها، ضروری به نظر می‌رسد. جستار حاضر به روش توصیفی و تحلیلی در صدد تبیین مبانی فقهی ممنوعیت رقابت نامشروع، با تمسک به قواعدی همچون «لاضرر» و «ممنوعیت أکل مال به باطل» می‌باشد تا با قاعده لاضرر برای حق رقابت تاجر در برابر زیان‌های ناشی از رقابت نامشروع، محدودیت ایجاد کرده و ممنوعیت اکل مال به باطل را به عنوان ضابطه عمومی در تمام عرصه‌های مالی از جمله فضای رقابت تجاری جریان دهد و در صدد آن است که با توسل به قواعد فوق ممنوعیت رقابت نامشروع را ضابطه‌مند نموده و نیز از باب حرمت اکتساب از راه اعمال و وسائل نامشروع و حرام، رقابت نامشروع را به عنوان یکی از مصادیق مکاسب محرمه معرفی نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential principles of prohibiting illegal commercial competition

نویسندگان [English]

  • aref hamdollahi 1
  • Asef hamdollahi 2
1 ک
2 PhD in Private Law and University Lecturer
چکیده [English]

The holy shari'a of Islam passes the competition in obtaining property through two legal and moral filters and has set special legal and moral rules and regulations to make the competition in obtaining income healthy. Islamic law considers the limitation of my right, including the right to compete, to be the loss of individuals or society, and according to the no-harm rule, the trader's right to compete can be restricted against losses resulting from illegal competition. Although commercial competition is not inherently prohibited by law and does not preclude individuals or legal entities from competing for income, care must be taken not to use one of the forbidden practices. One of these examples is acquisition through actions that are themselves haram, in which some forms of illegitimate competition can be examined. Also, according to Islamic jurisprudence, the prohibition of voiding property as a general rule is valid in all financial areas, including the environment of commercial competition, and the prohibition of illegitimate competition can be justified based on this rule

کلیدواژه‌ها [English]

  • Illegal competition
  • commercial competition
  • prohibition of illegal competition
  • ابن فارس، احمد بن زکریا(1420)، معجم مقاییس اللغه، چ1، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  • ابن منظور، محمد بن مکرم(بی‌تا)، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزه.
  • اسماعیلی، اسماعیل(1387)، اکل مال به باطل در بینش فقهی شیخ انصاری، مجله فقه، ش1.
  • اردبیلی، احمد بن محمد(بی‌تا)، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
  • اصفهانی، محمد حسین(1418)، حاشیه کتاب المکاسب، قم: انوارالهدی.
  • انصاری، شیخ مرتضی(1394)، مکاسب، تعلیقات محمد کلانتر، قم: دار الکتاب.
  • ــــــــــــــــــــــــ(1420)، کتاب المکاسب، چ3، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  • بهرامی احمدی، حمید(1366)، سوء استفاده از حق، تهران: انتشارات اطلاعات.
  • حر عاملی، محمد حسن(1403)، وسائل الشیعه، تهران: المکتبه الاسلامیه.
  • حکیمی، محمدرضا و دیگران(1367)، الحیاة، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  • حمداللهی، عاصف(1394)، رقابت نامشروع تجاری و ضمانت اجراها، دانشگاه قم: رساله دکتری.
  • خوانساری، سید احمد بن یوسف(1405)،جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج3، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  • خویی، سید ابوالقاسم(1377)، مصباح الفقاهه، قم: مکتبه الداوری، چاپ اول، 1377ش
  • ­­­­­­­­­­­­­­­­­­ ـــــــــــــــــــــــ(1410)، منهاج الصالحین، ج2، قم: انتشارات مدینة العلم.
  • دفتر همکاری حوزه و دانشگاه(1373)، مبانی اقتصاد اسلامی، چ4، تهران: انتشارات صدر.
  • سماواتی، حشمت الله(1391)، حقوق تجارت، تهران: نشر میزان.
  • شهید اول، محمد بن مکی عاملی(1410)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، بیروت:دارالکتب العمیه.
  • شهید ثانی، زین‌الدین جبعی عاملی(بی‌تا)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، بیروت: دارالعالم الاسلامی.
  • طباطبایی، محمد حسین(1424)، المیزان، بیروت: موسسه الاعلمی.
  • طوسی، محمد بن حسن(1415)، الخلاف، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  • ـــــــــــــــــــــــــ(1378)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج2، تهران: مکتبة المرتضویة.
  • غمامی، مجید(1384)، ضرر جبران‌پذیر از دیدگاه رویه قضایی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
  • فخر رازی(بی‌تا)، التفسیر الکبیر، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  • کاتوزیان، ناصر(1358)، سوء استفاده از حق یا تقصیر در اجرای حق، مجله حقوق و دانشکده علوم سیاسی.
  • کلینی، محمد بن یعقوب(1388ق)، اصول الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  • محقق حلی(1403)، شرائع الاسلام، چ2، بیروت: دار الاضواء.
  • محقق داماد، سید مصطفی(1373)، قواعد فقه، بخش مدنی، چ4، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • مطهری، مرتضی(1403)، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: انتشارات حکمت، 1403ش
  • مکارم شیرازی، ناصر(1415)، انوار الفقاهه، کتاب التجاره، مکاسب محرمه، قم: مدرسه الامام امیرالمومنینG.
  • موسوی خمینی، سید روح الله(1373)، مکاسب محرمه، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی9.
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــ(1421)، کتاب البیع، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی9..
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، القواعد الفقهیه و الاجتهاد و التقلید(تهذیب الأصول)، موسسه النشر الاسلامی.
  • موسویان، سید عباس و حسن بهاری(1391)، مبانی فقهی بازار پول و سرمایه، تهران: دانشگاه امام صادقG.
  • میر معزی، سید حسین(1387)، رقابت و تعاون در نگرش اسلامی، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی. 1387
  • نجفی، محمد حسن(بی‌تا)، جواهر الکلام، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، بی تا
  • وحدتی شبیری، سید حسن(1385)، مبانی مسئولیت مدنی قراردادی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.