توارث حقوق مالکیت فکری در فقه مذاهب خمسه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه الزهراء، تهران

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی. دانشکده الهیات. دانشگاه الزهراء. ایران تهران

چکیده

در عصر حاضر به علت رشد روز افزون فناوری و ارتباط بیشتر ملت‌ها، مالکیت فکری از اهمیت زیادی برخوردار بوده و پدیده های فکری نه تنها به عنوان یک دانش، بلکه به عنوان سرمایه نیز لحاظ می­شوند، لذا با توجه به ارزش اقتصادی و منبع درآمد بودن آن‌ها، به تبع نقل و انتقال این حقوق نیز جز لاینفک مباحث حقوقی می­باشد.  در این تحقیق سؤال اصلی عبارت است از اینکه حقوق مالکیت فکری از منظر فقیهان مذاهب خمسه و حقوق ایران شامل چه حقوقی بوده و آیا این دسته از حقوق قابلیت ارث­بری دارند یا خیر؟ لذا در تحقیق حاضر ضمن بررسی معنای حقوقی و فقهی حقوق مالکیت فکری و ماهیت و آثار این حقوق با تمسک به روش توصیفی، تحلیلی به بیان نظریات و مستندات فقیهان شیعه و اهل سنت و همچنین حقوق‌دانان پرداخته­شده است. از مصادیق اصلی این نقل و انتقالات، انتقال قهری این حقوق است که به سبب فوت پدید آورنده به وجود می­آید، درحالی‌که در مباحث قانونگذاری با سکوت قوانین در این زمینه روبه‌رو هستیم و تنها در خصوص محدوده زمانی مورد استفاده وراث در قوانین بحث شده است. این موضوع در بین فقیهان در حوزه مسائل مستحدثه و استفتائات به آن پرداخته شده است؛ با تدقیق در نظریات بیان شده ملاحظه می­شود که اغلب فقیهان اعم از شیعه و اهل سنت، بر مشروعیت حقوق مالکیت فکری اذعان داشته و به استناد اینکه این حقوق در زمره حقوق مالی و منافع هستند و مورد پذیرش عرف می­باشند، آن را قابل انتقال به وراث می­دانند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Inheritance of Intellectual Property Rights in the Jurisprudence of Religions and Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Soodabe Hasanpour asiel 1
  • Fariba Hajiali 2
1 Master Student of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, AlZahra University, Tehran
2 Associate Professor in Department of Islamic Law, Faculty of Theology ,AlZahra University, Tehran, Iran,
چکیده [English]

Abstract:
In the present century, due to the increasing technology and communication of more nations, intellectual property is very important and intellectual phenomena are considered not only as a knowledge, but also as capital. Therefore, considering their economic value and source of income, consequently, the transfer of these rights is also part of the legal issues. In the present study, while examining the legal and jurisprudential meaning of intellectual property rights and the nature and effects of these rights, the views and documents of Shiite and Sunni jurists as well as jurists have been expressed. One of the main examples of these transfers is the forced transfer of these rights, which occurs due to the death of the creator. But among the jurists, this issue has been addressed in the new issues and referendums; Examining the theories expressed, it can be seen that most jurists, both Shiites and Sunnis, have acknowledged the legitimacy of intellectual property rights and, based on the fact that these rights are among the financial rights and interests and are accepted by custom, it can be transferred to The heirs know.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Intellectual property
  • Inheritance
  • the Jurisprudence of about twenty years ago
  • Right
  • قرآن کریم

    • ابن منظور، محمد بن مکرم(1405)، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • امامی، سید حسن(1374)، حقوق مدنی، چ14، تهران: انتشارات اسلامی.
    • انصاری، شیخ مرتضی بن محمد امین(1419)، فرائد الاصول، قم: کتابفروشی مصطفوی.
    • انصاری، شیخ مرتضی بن محمد امین(1374)، مکاسب، چ6، قم: دارالحکمه.
    • ایروانی، محمد رضا(1388)، «حق ابتکار در فقه اسلامی مقارن»، نامه مفید، ش4.
    • آیتی، حمید(1375)، حقوق آفرینش‌های فکری، تهران: نشر حقوق‌دان.
    • بحرالعلوم، محمد بن تقی(1403)، بلغه الفقیه، چ4، تهران: منشورات مکتبه الصادق.
    • بیهقی، احمدبن حسین(1424)، السنن الکبری، چ3، بیروت: دارالفکر.
    • جعفر زاده، میرقاسم(1383)، جزوه درسی درآمدی بر حقوق آفرینش‌های فکری، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی.
    • جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1388)، ترمینولوژی حقوق، چ21، تهران: کتابخانه گنج دانش.
    • جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1363)، دایرة المعارف اسلامی قضایی، چ2، تهران: نشر گنج دانش.
    • حسینی سیستانی، سید علی(بی‌تا)، استفتائات، مرکز تحقیقات رایانه­ای قائمیه اصفهان، ناشر دیجیتالی.
    • حکمت‌نیا، محمود(1381)، مبانی نظری مالکیت فکری با تاکید بر فقه اسلامی، رساله دکتری حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
    • حلیمی، عمران(1384)، «مبانی فقهی و حقوقی مالکیت معنوی از نگاه مذاهب»، فصلنامه طلوع، ش16.
    • الدرینی، فتحی(1401)، حق الابتکار فی الفقه الاسلامی المقارن، بیروت: موسسة الرسالة.
    • درینی، فتحی(1376)، حقوق مؤلفان، مترجمان، هنرمندان و ناشران در فقه اسلامی، ترجمه محمود رضا افتخارزاده، تهران: هزاران،1376.
    • رحیمی، مرتضی و عباسعلی سلطانی(1385)، «مبانی فقهی حقوق مالکیت معنوی در فقه شیعه»، مجله مطالعات اسلامی، ش73.
    • زارعی، نرگس(1393)، «بررسی مفهوم مالکیت فکری در فقه شیعه و اهل سنت»، قم: کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی.
    • زحیلی، وهب مصطفی(1404)، الفقه الاسلامیه و ادله، دمشق: دارالفکر.
    • زحیلی، وهب مصطفی(1418)، حکم المصنفات الفنیه(برامج الحاسوب)، دمشق: دارالمکتبی.
    • زرقاء، مصطفی احمد(1421)، المدخل الی نظریة الالتزام العامه فی الفقه الاسلامی، دمشق.
    • سنهوری، عبدالرزاق احمد(1412)، الوسیط فی شرح القانون المدنی، بیروت: داراحیا التراث العربی.
    • شیرازی، سید محمد(1989)، الفقه کتاب الحقوق، لبنان، بیروت.
    • صافی گلپایگانی، لطف الله(1371)، استفتائات و نظرات پیرامون مسائل مستحدثه فقهی و حقوقی، فصلنامه رهنمون، ش2و3.
    • طباطبایی یزدی، محمد کاظم(1378)، حاشیه بر مکاسب، چ5، قم: نشر موسسه اسماعیلیان.
    • عمید، حسن(1369)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    • غروی اصفهانی،محمد حسین(1425)، حاشیه المکاسب، قم: دارالمصطفی لاحیاء التراث.
    • کاتوزیان، ناصر(1392)، ارث، چ5، تهران: نشر میزان.
    • ــــــــــــــــ(1381)، اموال و مالکیت، چ44، تهران: نشر میزان.
    • ـــــــــــــــــ(1382)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: نشر میزان.
    • مدکور، محمد سلام(1996)، المدخل للفقه الاسلامی تاریخه و مصادره و نظریات العامه، کویت: دارالکتاب الحدیث.
    • مکارم شیرازی، ناصر(بی‌تا)، استفتائات، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، http:/ / www.makarem.ir
    • موسوی خمینی، سید روح الله(1391)، تحریر الوسیله، چ4، قم: موسسه انتشارات دارالعلم.
    • ـــــــــــــــــــــــــــــــــ(1410)، کتاب البیع، چ4، قم: موسسه اسماعیلیان.
    • موسوی خوئی، سید ابوالقاسم(1975)، مصباح الفقاهه، قم: نشر مکتبة الداوری.
    • الندوی، راشد حسین(1392)، الفقه المیسر علی مذهب الامام الاعظم ابی حنیفه النعمان؛ قسم المعاشره و المعاملات، تربت جام: شیخ الاسلام احمد جام.
    • نمازی شاهرودی، علی(1419)، مستدرک سفینه البحار، تحقیق حسن بن علی، قم: موسسه نشر الاسلامی لجماعة المدرسین.
    • النووی، ابوزکریا محیی الدین یحیی بن شرف(بی‌تا)، المجموع شرح المهذب، بیروت: دارالفکر.
    • هاشمی شاهرودی، سید محمود(1384)، «مالکیت فکری تاملاتی در مبنا و گستره»، مجله حقوقی دادگستری، ش51-50.
    • هیثمی، نورالدین(1408)، مجمع الزواید و مجمع الفوائد، بیروت: الکتب العملیه