تحلیل قواعد فقه سیاسی در خطبه غدیر

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی، تهران

2 طلبه سطح چهار حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

خطبه غدیر مهم‌ترین سند حقّانیت مکتب اهل بیت(ع) است که در آن پیامبر اکرم` به‌تفصیل در مورد جانشینی خود به ایراد سخن پرداخته­اند. سخنان ایشان در حجةالوداع و در میان انبوه جمعیت، مهم‌ترین و کاملترین خطبه­ای است که ایشان، علی علیه­السلام و ائمه بعد از ایشان را به‌عنوان وصیّ خود معرفی کردند. این پژوهش به‌منظور دستیابی به این فرضیه صورت‌گرفته است که قواعد فقه سیاسی مستخرج از این خطبه می­تواند به‌ عنوان اصولی راهگشا و کاربردی برای اداره حکومت اسلامی قرار بگیرد. این مقاله با روش کتابخانه­ای به جمع‌آوری اطلاعات پرداخته و تجزیه‌وتحلیل داده­ها که این پژوهش از آن بهره گرفته است، روش توصیفی، تحلیلی است. تحلیل خطبه غدیر از منظر فقه­سیاسی نگاهی نو به این خطبه است که تاکنون به آن پرداخته نشده است و این نوع نگاه می­تواند سرآغازی برای تحلیل خطبه­هایی دیگر از این منظر باشد. این پژوهش نشان می­دهد مهم‌ترین قواعد و ارکان فقه­سیاسی در این خطبه جای گرفته است. ازاین­رو می­توان ادعا کرد این خطبه سیاسی­ترین خطبه­ای است که رسول اکرم` در طول 23 سال رسالت خود ایراد نمودند. مباحثی نظیر ضرورت تشکیل حکومت، مراعات مصلحت اقوی به جهت حفظ کیان اسلام، تعاون که ذیل آن از نقش مردم در تشکیل حکومت و نحوه مشارکت سیاسی آنان بحث می‌شود، از جمله نتایج این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of political jurisprudence rules in Ghadir's sermon

نویسندگان [English]

  • fatemeh fallah tafti 1
  • mojtaba mosleh 2
1 Islamic Jurisprudence and Law / Faculty of Theology / Allameh Tabatabai University
2 Fourth level scholar of Qom seminary and master student of Allameh Tabatabai University in Tehran, Iran
چکیده [English]

The Ghadeer Sermon is the most important document of the authenticity of the Ahl al-Bayt school, in which the Holy Prophet spoke in detail about his succession.His words in the farewell speech and in the midst of the crowd are the most important and complete sermons that he, Ali and the imams after him introduced as their successors.This research was carried out in order to achieve the hypothesis that the rules of political jurisprudence derived from this sermon can be considered as useful and useful principles for the administration of Islamic government.This article collects information with a library method, and the data analysis used in this research is a descriptive-analytical method.The analysis of Ghadeer's sermon from the point of view of jurisprudence and politics is a new look at this sermon that has not been addressed so far, and this type of view can be a starting point for the analysis of other sermons from this point of view. This research shows that the most important jurisprudential-political rules and pillars are included in this sermon, and therefore it can be claimed that this sermon is the most political sermon that the Holy Prophet delivered during his 23 years of mission.Discussions such as the necessity of forming a government, observing the expediency of the righteous in order to preserve the essence of Islam, cooperation, under which the role of the people in the formation of the government and their political participation are discussed; It is among the results of this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political jurisprudence
  • rules of political jurisprudence
  • Ghadir's sermon
  • Islamic government
  • قرآن­کریم.

    • ابن­منظور، محمدبن­مکرم(1414)، لسان­العرب، چ3، بیروت: دار صادر.
    • ابن­اثیر، مبارک­بن­محمد(1367)، النهایة فی غریب الحدیث­والأثر، چ4، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
    • ابن­بابویه، محمدبن­علی(1378)، عیون أخبار الرضاG، مصحح: مهدی ­لاجوردی، تهران: نشرجهان.
    • ابن­ابی­الحدید، عبدالحمید(1337)، شرح نهج­البلاغه، مصحح: محمد ابوالفضل ­ابراهیم، قم: کتابخانه عمومی آیت ­الله­مرعشی­نجفی.
    • ابن­جوزی، یوسف ­بن ­قزاوغلی(1376)، تذکرة الخواص، قم: الشریف الرضی.
    • ابن­زهره، حمزه­بن­علی(1417)، غنیة ­النزوع الی علمی الاصول­ و الفروع، محقق: ابراهیم­بهادری، قم: مؤسسه الامام­الصادقG.
    • ابن­طاووس، علی­بن­موسی(1419)، اقبال ­الاعمال، چ2، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • ابن­طاووس، علی­بن­موسی(1413)، التحصین لأسرار ما زاد من کتاب الیقین، مصحح: اسماعیل انصاری­زنجانی­خوئینی، قم: مؤسسه دارالکتاب.
    • امینى،عبدالحسین(1387)، الغدیر، ترجمه محمدتقی­ واحدی و دیگران، چ2، تهران: مرکزچاپ­ونشر بنیاد بعثت.
    • انصاری، مرتضى(1414)، رسائل الفقهیة، قم: کنگره­جهانی بزرگداشت شیخ ­اعظم ­انصارى.
    • ایزدهی، سیدسجاد(1393)، مصلحت در فقه­ سیاسی شیعه، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    • بنایی، علی(1395)، «راهبرد تقیه در مکتب امامیه؛ شرایط، اقسام­ و احکام­ آن»، پژوهش‌های اعتقادی­کلامی، س5، ش 21.
    • جوهری، اسماعیل­بن­حمّاد(1376)، الصحاح، مصحح: احمد عبدالغفور عطّا، بیروت: دارالعلم الملایین.
    • خمینی، سید روح الله(1398)، ولایت فقیه(حکومت اسلامی)، چ33، تهران: مؤسسه تنظیم­ونشرآثار امام­خمینی9.
    • راغب ­اصفهانی، حسین ­بن­ محمد(1412)، مفردات ­ألفاظ­ القرآن، بیروت: دارالقلم.
    • رحمانی، ناصرعلی(1394)، راهکارهای فقه­سیاسی­شیعه برای گسترش­ و مشارکت سیاسی، قم: ترجمه و نشر المصطفی`.
    • سبزواری، محمدباقربن­محمدمؤمن(1423)، کفایة ­الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • شبان­نیا، قاسم(1395)، فلسفه­ سیاست، قم: انتشارات ­مؤسسه ­آموزشی وپژوهشی ­امام خمینی9.
    • شریعتی، روح الله(1393)، قواعد فقه­ سیاسی، چ2، قم: پژوهشگاه علوم ­و فرهنگ اسلامی.
    • شهید اول، محمد بن مکى(بی­تا)، القواعد و الفوائد، قم: کتابفروشى مفید.
    • طبرسی، احمدبن­على(1403)، الإحتجاج على أهل­اللجاج، مشهد: نشرمرتضى.
    • طوسی، محمدبن­حسن(1400)، النهایة فی مجرد الفقه­ و الفتاوی، چ2، بیروت: دار الکتاب ­العربی.
    • طوسى، محمدبن­حسن(1387)، الجمل ­و العقود فی­ العبادات، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
    • طوسی، محمدبن­حسن(1375)، الاقتصاد الهادی إلى طریق­الرشاد، تهران: انتشارات­کتابخانه­جامع چهل‌ستون.
    • طباطبایی، سید محمدحسین(1417)، المیزان فی تفسیرالقرآن، چ5، قم: دفتر انتشارات ­اسلامی جامعه مدرسین­حوزه­ علمیه ­قم.
    • علامه­حلّی، حسن­بن­یوسف(1370)، الباب­الحادی­عشر مع شرحیه­النافع یوم الحشرومفتاح الباب، مصحح: مهدی محقق، چ2، مشهد: مؤسسه­ چاپ ­و انتشارات آستان­قدس­رضوی.
    • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1413)، مختلف ­الشیعه فی احکام ­الشریعه، مصحح: گروه­ پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه­ مدرسین­حوزه­ علمیه ­قم.
    • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1412)، منتهی ­المطلب فی تحقیق المذهب، مصحح: بخش­فقه در جامعه ­پژوهش‌هاى اسلامى‌، قم: مجمع البحوث ­الاسلامیه.
    • عمیدزنجانی، عباسعلی(1368)، فقه ­سیاسی، چ2، تهران: امیر کبیر.
    • کرکی، علی­بن­حسین(1414)، جامع­ المقاصد فی شرح ­القواعد، مصحح: گروه­ پژوهش­مؤسسه آل­البیت­D‌، چ2، قم: مؤسسه ­آل­البیت D ­.
    • کلینی، محمدبن­یعقوب(1407)، الکافی، تهران: دارالکتب­الإسلامیة، چاپ­چهارم.
    • مجلسی، محمدباقر(1403)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، چ2، بیروت: دارإحیاء التراث ­العربی.
    • مرادی، علی اصغر و اباصلت فروتن(1389)، واژه­نامه فقه ­سیاسی، قم: مرکز فقهی ­ائمه­ اطهارD.
    • مصباح­یزدی، محمدتقی(1396)، نظریه ­سیاسی ­اسلام، چ8، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی­وپژوهشی امام­خمینی9.
    • مطهری، مرتضى(1384)، مجموعه ­آثار استاد شهید مطهرى، چ2، تهران: صدرا.
    • مفید، محمدبن­محمد(1413)، الاختصاص، مصحح: علی­اکبر غفاری، قم: دار المفید.
    • مفید، محمدبن­محمد(1414)، تصحیح ­إعتقادات ­الإمامیة، مصحح: حسین درگاهی، چ2، قم: دار المفید.
    • محقق­حلّی، جعفر(1408)، شرائع­الإسلام فی مسائل الحلال­والحرام‌، مصحح: عبدالحسین محمدعلی بقال، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    • مکارم­شیرازی، ناصر(1374)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب­الاسلامیه.
    • موحدی، محمدعلی(1393)، ناگفته­هایی از اسناد خطبه­ غدیر، قم: دفتر نشرمعارف.
    • نائینى، میرزا محمدحسین­غروى(1424)،تنبیه ­الأمة و تنزیه ­الملة، قم: انتشارات ­دفتر تبلیغات ­اسلامی­حوزه علمیه ­قم.
    • نوروزی، محمدجواد(1395)، فلسفه­سیاست، چ16، قم: انتشارات ­مؤسسه ­آموزشی ­و پژوهشی­امام خمینی.
    • هلالی، سلیم­بن­قیس(1405)، کتاب سلیم­بن­قیس­هلالی، مصحح: محمد انصاری­زنجانی­خوئینی، قم: الهادی.