چالش‌های امنیت قضایی و راهکارهای حل آن با تأکید بر «اصل حاکمیت قانون» از منظر فقه و حقوق

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار حقوق کیفری، مدیر گروه حقوق و استاد مجتمع عالی علوم انسانی جامعه المصطفی العالمیه

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، مجتمع عالی علوم انسانی جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

امنیت قضایی یکی از حقوق اساسی شهروندان در فرایند دادرسی کیفری است که به معنای صیانت از حقوق افراد در فرایند دادرسی و دسترسی آنان به عدالت است. امنیت قضایی در دو سطح عینی و ذهنی تجلی می­یابد؛ سطح عینی به معنای عدم وجود هرگونه مانع و تهدید عملی در دستیابی به وضعیت یاد شده است و سطح ذهنی به معنای نداشتن احساس هر گونه خوفی از دست نیافتن به حقوق خود در فرایند دادرسی است که ناشی از تضمینات قانونی، از جمله «اصل حاکمیت قانون» است. ازاین­رو چالش‌های امنیت قضایی مواردی همچون عواملی سیاسی، حقوقی، قضایی و اجتماعی هستند که تحقق امنیت قضایی را در دو بُعد عینی و ذهنی با مانع جدی روبه‌رو ساخته و شهروندان را از این حق اساسی محروم می‏سازند. این مقاله درصدد است تا با تبیین این چالش­ها، راهکارهای حل آن را با تمرکز بر منابع فقهی و حقوقی و با تأکید بر اصل حاکمیت قانون ارائه دهد. یافته­های تحقیق نشان می­دهد راهکارهایی همچون استقلال قضایی، نظارت بر عملکرد قضات و دستگاه قضایی، قابل دسترس بودن محاکم و به خصوص اصل حاکمیت قانون نقش ویژه‏ای در رفع این چالش‌ها دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Challenges of Judicial Security and Strategies to Solve Them With Emphasis on the Principle of Rule of Law From the Perspective of Jurisprudence and Law

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Haji Dehabadi 1
  • Mohammad javad Samimi 2
1 The director of the law department and the professor of the higher humanities complex of Al-Mustafa Al-Alamiya society
2 Ph.D. Student in Criminal Law and Criminology, Higher Institute of Humanities, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
چکیده [English]

   One of the fundamental rights of citizens is judicial security in the criminal procedure process, which means the protection of the rights of individuals in the procedural process and their access to justice. Judicial security manifests at two levels: objective and subjective. The objective level means the absence of any practical obstacles and threats in achieving the mentioned situation, and the subjective level means that there is no feeling of any fear of not achieving one’s rights in the procedural process, which is the result of legal warranties, including the principle of the rule of law. Therefore, the challenges of judicial security are such as political, legal, judicial, and social factors that seriously hinder the realization of judicial security in both objective and subjective dimensions and deprive citizens of this fundamental right. This article aims to explain these challenges and provide solutions to them by focusing on jurisprudential and legal sources and emphasizing the principle of the rule of law (principle of legality). The findings of the research show that solutions such as judicial independence, monitoring the performance of judges and the judicial system, the accessibility of the courts, and especially the principle of the rule of law play a special role in solving these challenges.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Judicial security
  • Challenges and solutions
  • Principle of Rule of Law
  • Jurisprudence (Arabic: فِقْه
  • Fiqh)
  • Legal System of Iran

مراجع

  • قرآن کریم

    نهج‌البلاغه

    • اخوان کاظمی، بهرام(1386)، «امنیت و ابعاد آن در قرآن»، فصل نامه علمی-پژوهشی مطالعات اسلامی.
    • اردبیلى، احمد(1403)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    • اسدی زاده، میثم(1389)، جایگاه عدالت قضایی در نظام حقوقی ایران و تطبیق آن با اسناد بین المللی، همایش ملی عدالت و سیاست، دانشگاه فردوسی مشهد.
    • بحرانى، محمد سند(1426)، أسس النظام السیاسی عند الإمامیه، قم: مکتبه فدک.
    • جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1381)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، چ2، تهران: گنج ­دانش.
    • جمعى از محققان(1428)، جهاد در آینه روایات، قم: انتشارات زمزم.
    • جمعى از مؤلفان(بی­تا)، مجله فقه اهل بیت(فارسى)، قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیتD.
    • جمعی از نویسندگان(1390)، امنیت قضایی(مجموعه مقالات)، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام.
    • حاج­زاده، هادی(1395)، «از امنیت قضایی تا عدالت ماهوی»، فصلنامه علمی، پژوهشی آفاق امنیت/ سال نهم.
    • حاجی ده­آبادی، احمد(1383)، بایسته های تقنین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ اندیشه اسلامی.
    • حاجی ده­آبادی، محمد علی(1377)، درآمدی بر نظام تربیتی اسلام، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
    • خلخالى، سید محمد مهدى(1422)، حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    • خمینى، سید روح اللّه(1423)، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى9.
    • ربیعی، علی(1383)، زنده باد فساد، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • زبیدى حنفی، محب الدین(1414) ، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر.
    • زنجانى، عباس(1421)، فقه سیاسى، چ4، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    • سایت مرکز وکلای قوه قضائیه استان فارس، (17/ 3/ 1400) fkbarrister.ir
    • شیخ صدوق قمّى، محمّد بن بابویه(1415)، المقنع، قم: مؤسسه امام هادىG.
    • طباطبایى، آقا حسین بروجرى(1429)، منابع فقه شیعه، تهران: فرهنگ سبز.
    • عبدی، عباس و اسماعیل خلیلی(1381)، معمای حاکمیت قانون در ایران، ناشر: طرح نو.
    • العتیبی، سعود(1427)، الموسوعه الجنائیه الإسلامیه المقارنه بالأنظمه، السعودی: الریاض.
    • عثمان، محمد رأفت(1415ق)، النظام القضائی فی الفقه الإسلامی، الناشر: دار البیان.
    • علامه جعفرى، محمد تقى تبریزى(1419)، رسائل فقهى، تهران: مؤسسه منشورات کرامت.
    • علینقی، امیر حسین(1379)، امنیت قضایی، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سوم.
    • عویسیان، التمیمی(بی­تا)، موسوعه المفاهیم الإسلامیه العامه أعده للشامله، مصر: المجلس الأعلى للشئون الإسلامیه.
    • غروى نائینى، میرزا محمد حسین(1424)، تنبیه الأمه و تنزیه المله، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
    • فراهیدى، خلیل(1410ق)، کتاب العین، چ2، قم: نشر هجرت.
    • فیاض کابلى، محمد اسحاق(بی­تا)، منهاج الصالحین، [بی‌جا]: [بی­نا].
    • قربان­نیا، ناصر(1387)، حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    • قرشى، سید على اکبر(1412)، قاموس قرآن، چ6، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
    • قمی، محمد(1368)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: [بی‌نا].
    • کاشف الغطاء، محمد حسین نجفى(1359ق)، تحریر المجله، نجف اشرف: المکتبه المرتضویه.
    • کاظمی، محسن(1396)، «درنگی در مفهوم احساس عدالت قضایی»، فصلنامه علمی، پژوهشی حقوق اسلامی، س14، ش54.
    • محقق حلى، نجم الدین(1403)، الاجتهاد و التقلید، قم: مؤسسه آل البیتD.
    • محقق حلى، نجم الدین(1419) قواعد الاحکام، قم: موسسه نشر اسلامی.
    • محقق داماد ، سید مصطفى(1406)، قواعد فقه، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
    • محمد معین(1387)، فرهنگ فارسی معین، تهران: انتشارات فرهنگ‌نما.
    • محمود، بن اسماعیل(1417)، الدرة الغراء فی نصیحة السلاطین و القضاة و الأمراء، الریاض: مکتبة نزار مصطفی.
    • مطهرى، شهید مرتضى(بی­تا)، فقه و حقوق(مجموعه آثار)، قم: صدرا.
    • مکارم شیرازى، ناصر(1427)، دائرة المعارف فقه مقارن، قم: انتشارات مدرسه امام علىG.
    • منتظرى، حسین على(1429)، مجازات‌هاى اسلامى و حقوق بشر، قم: ارغوان دانش.
    • منصور نژاد، محمد(1383)، «فساد اداری و امنیت اجتماعی»، فرهنگ اندیشه، س3، ش11.
    • مؤتمنی طباطبایی، منوچهر(1387)، حقوق اداری تطبیقی، چ2، تهران: سمت.
    • موسوی اردبیلى، سید عبد الکریم(1434)، فقه القضاء، چ3، قم: موسسه النشر لجامعه المفید.
    • نائینى، میرزا محمد حسین غروى(1424) ، تنبیه الأمه و تنزیه المله، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى،
    • نجفى، محمد حسن(1404ق)، جواهر الکلام، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • نورى، حسین(1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: [بی‌نا].
    • یکرنگی، محمد(1389)، جرایم علیه اجرای عدالت قضایی، تهران: خرسندی.
    • قوانین و اسناد
    • اعلامیه جهانی حقوق بشر(1948م)
    • اعلامیه حقوق بشر اسلامی(1990م)
    • قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران(1358)
    • قانون آیین دادرسی کیفری ایران(1392)
    • قانون مجازات جمهوری اسلامی ایران(1392)
    • سند امنیت قضایی جمهوری اسلامی ایران(۱۳۹۹)
    • کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با فساد(2003م)
    • میثاق‌ بین‌المللی‌ حقوق‌ مدنی‌ و سیاسی‌، (1966م)
    • Fix, Michael P. and Randazzo, Kirk A. Department of Political Science, University of South Carolina, Columbia, SC, Judicial Deference and National Security: Applications of the Political Question and Act of State Doctrines', Democracy and Security, Volume 6. 2010.
    • See https: / / www.everycrsreport.com/ Lorraine H: Judicial Security: Responsibilities and Current Issues/ Updated April 7, 2008.
    • Al-Mantari Lerners, Oxford Culture, Tehran: Alborz Publishing, Fifteenth Edition, 2003.
    • Lorraine H. Tong, Analyst in American National Government, Government and Finance Division, Judicial Security: Responsibilities and Current Issues Updated April 7, 2008.
    • A group of graduates of the National Judicial College, Judiciary Security, Poll report Analysis of security measures, 2014.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار