الگوی مراتب اطاعت از والدین در تحلیل و بررسی دیدگاه فقهای اسلامی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، تهران، ایران (نویسنده مسئول).

2 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، تهران، ایران.

3 کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآن و کارشناس پژوهش موسسه آموزش عالی رهپویان سیدالشهدا، قم، ایران.

چکیده

اطاعت از والدین، از جمله مباحثی است که در فقه اسلامی به آن پرداخته شده است و فقها دربارۀ وجوب و استحباب یا میزان وجوب آن، دیدگاه‌های مختلفی داشته‌اند که به سه دستۀ عمدۀ «وجوب اطاعت به‌صورت مطلق»، «وجوب اطاعت به‌صورت غیرمطلق» و «عدم وجوب اطاعت» تقسیم می‌شوند. با توجه به اینکه همسویی دیدگاه‌ها باعث رفع سردرگمی مکلفان می‌شود، ضرورت دارد سازوکاری جدید جهت همسویی دیدگاه‌ها ارائه شود. به همین جهت، پژوهش حاضر در صدد آن بوده است که با روش تحلیلی و در مقایسه دیدگاه فقهای اسلامی، الگویی را برای مراتب اطاعت از والدین مطرح نماید. در الگوی مذکور که نشانگر نوآوری پژوهش است، محورهای مطرح در آیات، روایات و کلام فقها، اعم از مصادیق اطاعت، شرایط اطاعت و دلایل اطاعت، مورد مداقه قرار گرفته‌ و مصادیق مختلف اطاعت به ترتیب در امور مباح، مکروه، مستحب، واجب و حرام دسته‌بندی شده‌اند تا میزان اطاعت از والدین در مسائل مختلف نشان داده شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Model of the Degrees of Obedience to Parents: An Analysis and Examination of the Perspectives of Islamic Jurists

نویسندگان [English]

  • Hossein Hajipour 1
  • Hossein Deldar 2
  • Marzieh Alizade Ivari 3
1 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Islamic Azad University, Yadegar-e-Imam Khomeini (RA) Branch, Shahr-e-Rey (City of Rey), Iran (Corresponding Author)
2 Graduate of Level (Saṭḥ) 4 in Islamic Jurisprudence and Principles of jurisprudence (Fiqh and ʾUṣūl al-Fiqh), Qom Seminary (Ḥawza al-ʿIlmīyya), Qom, Iran.
3 MA in Exegesis (Tafsīr) and Quranic Studies, Rahpouyan Sayyid al-ShuhadāʾInstitute of Higher Education, Qom, Iran.
چکیده [English]

   Obedience to parents is a topic extensively discussed in Islamic jurisprudence (Fiqh). Jurists hold varying opinions on the obligation (Wujūb) and recommendation (Istiṣḥāb) of obeying parents, or the extent of this obligation, broadly falling into three categories: “absolute obligation of obedience,” “non-absolute obligation of obedience,” and “no obligation of obedience.” Given that aligning viewpoints alleviates confusion for those bound by accountable people (Mukallafūn), a new mechanism for harmonizing these views is necessary. To this end, the research employs an analytical method, comparing the perspectives of Islamic jurists to propose a model of the degrees of obedience to parents. This model, representing the research’s innovation, scrutinizes the themes presented in Quranic verses, traditions (Riwāyāt), and the words of jurists, including instances of obedience, conditions of obedience, and reasons for obedience. Various instances of obedience are categorized, in order, within permissible (Mubāh), reprehensible (Makrūh), recommended (Mustaḥab), obligatory (Wājib), and forbidden (Ḥarām) matters, indicating the extent of obedience to parents in different contexts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Obedience to Parents
  • ʿUqūq
  • Harming Parents (ʾīdhāʾ al-wālidayn)
  • Model of Degrees of Obedience
  • Fiqh

مراجع

قرآن کریم
صحیفه سجادیه
ابن‎فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‎منظور، محمد بن مکرم. (1405ق). لسان العرب. قم: ادب الحوزه.
اصولی، احسان. (1394). توضیح المسائل مراجع. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
انصاری، مرتضی. (1416ق). فرائد الاصول. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
آملی، میرزامحمدتقی. (1380). مصباح الهدی فی شرح عروة الوثقی. تهران: انتشارات میرزامحمدتقی آملی.
بروجردی، حسین. (1415ق). نهایة الاصول. تهران: نشر تفکر.
تبریزی، جواد. (1385). استفتائات جدید. قم: سرور.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1375). دانشنامه حقوق. تهران: امیرکبیر.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1424ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
حریری، عبدالله بن فاسم. (1979م). نهایة الافکار و نزهة الابصار. بغداد: دارالرشید للنشر.
حلّی، جمال‏الدین احمد. (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خمینی، سید روح‎الله. (1398). ولایت فقیه و جهاد اکبر. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح‎الله. (1410ق). الرسائل. قم: اسماعیلیان.
خمینی، سید روح‎الله. (1424ق). توضیح المسائل. تصحیح سید محمدحسین بنی هاشمی خمینی. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خویی، سید ابوالقاسم. (1371). منهاج الصالحین. قم: نشر وجدانی.
سجادی، جعفر. (1386). فرهنگ معارف اسلامی. تهران: کومش.
سلطانی، غلامرضا. (1379). تکامل در پرتو اخلاق. قم: انتشارات اسلامی.
سیستانی، علی. (1396). رساله توضیح المسائل جامع. مشهد: دفتر حضرت آیه الله العظمی سیستانی.
شرتونی، سعید. (1377). اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد. تهران: اداره کل حج اوقاف و امور خیریه.
شهید اول، شمس‏الدین محمد عاملی. (1417ق). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه. قم: مؤسسه نشر اسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
شهید اول، شمس‎الدین محمد عاملی. (بی‏تا). القواعد و الفوائد. قم: کتابفروشی مفید.
شهید ثانی، زین‏الدین. (1417ق). الروضة البهیه فی شرح العمدة الدمشقیه. بیروت: دارالعالم الاسلامی.
شهید ثانی، زین‏الدین. (1421ق). کشف الریبه. بیروت: جمعیه المعارف السلامیه الثقافیه.
صدر، سید جواد. (1389). دایرة المعارف تشیع. تهران: انتشارات شهید سعید محبی.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1386ق). علل الشرائع. قم: کتابفروشی داوری.
طباطبایی یزدی، محمدکاظم. (1395). عروة الوثقی. قم: انتشارات اسلامی.
طباطبایی، سید محمد. (بی‎تا). المناهل. قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
طبرسی، حسن بن فضل. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1412ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1417ق). خلاصة الاقوال. بی‎جا: فقاهت.
علامه حلی، نجم الدین جعفر. (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.
علامه طباطبایی، محمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات اسلامی.
فاضل لنکرانی، محمد. (1386). توضیح المسائل. قم: آدینه سبز.
فاضل لنکرانی، محمد. (1390). ایضاح الکفایه. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
فیروزآبادی، محمد. (1415ق). قاموس المحیط. بیروت: دار الکتب العلمیه.
فیض کاشانی، ملامحسن. (1372). الصافی فی تفسیر کلام الله. تهران: مکتبه الصدر.
فیض کاشانی، ملامحسن. (1415ق). الوافی. اصفهان: مکتبه الامام امیرالمومنین.
قرائتی، محسن. (1374). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
کاشف الغطاء، عباس نجفی. (1422ق). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1350). اصول کافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر. (1363). مراة العقول. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر. (1404ق). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محدث نوری، حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل. قم: مؤسسه آل البیت.
محقق اردبیلی، محمد بن علی. (1403ق). جامع الرواة. بیروت: دارالأضواء.
محمدی ری‏شهری، محمد. (18/11/1395). درس خارج فقه؛ کتاب الحج. سایت فقاهت.
مصطفوی، حسن. (1385). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
معرفت، محمدهادی. (1429ق). التفسیر الأثری الجامع. قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
مکارم شیرازی، ناصر. (1380). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب السلامیه.
میرزای قمی، ابوالقاسم. (1371). جامع الشتات. تهران: مؤسسه کیهان.
نائینی، محمدحسین. (1367). أجود التقریرات. قم: کتابفروشی مصطفوی.
نجاشی، احمد بن علی. (1365). رجال. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت: دار الاحیاء التراث العربیه.
نراقی، احمد. (1378). معراج السعاده. قم: هجرت.
نراقی، احمد. (1422ق). رسائل و مکاسب. قم: کنگره نراقیین ملا مهدی و ملا احمد.
نراقی، مهدی. (1408ق). جامع السعادات. بیروت: اعلمی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار