درنگی در کیفیت ادای سوگند استظهاری توسط وارث صاحب حق «موضوع مادۀ 279 قانون آ.د.م»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران(نویسنده مسئول)

2 طاهر علی محمدی، دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

3 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

چکیده

وفق مادۀ 279 ق. آ.د.م، «هرگاه خواهان، در دعوای بر میت، وارث صاحب حق باشد و بر اثبات ادعای خود اقامۀ بینه کند، علاوه بر آن باید ادای سوگند نماید». چنین سوگندی که افزون بر اقامۀ دلیل، ادای آن توسط خواهان ضرورت یافته است، در فقه امامیه تعبیر به سوگند استظهاری می‌شود. لکن فقیهان امامی در باب کیفیت اتیان چنین سوگندی اختلاف نموده و از خلال مکتوبات فقهی پنج نظریه قابل تحصیل است. شایان توجه آنکه در مقررۀ قانونی فوق نیز اگرچه اصل ادای سوگند استظهاری، به‌تبع آرای فقهی، پذیرفته‌شده؛ اما نحوۀ اتیان سوگند مجمل وانهاده شده است. لذا جستار حاضر نظر به اهمیت بحث، پس از اثبات لزوم ادای سوگند توسط وارث صاحب حق، آرای موجود را تحلیل نموده و در نهایت دیدگاهی را برگزیده است که شیوۀ اتیان سوگند توسط وارثِ صاحب حق را عیناً بسان فرد اصیل (مورث) می‌داند. با این توضیح که وارث جهت اثبات مدعای خود، همانند فرد اصیل (مورث) ملزم به اتیان سوگند استظهاری بر اساس قطع و یقین خواهد بود و در فرض عدم جزم، حق ادای سوگند را نداشته و در این زمینه نمی‌توان به ادلۀ فقاهتی مانند استصحاب استناد نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Quality of Administering the Secondary Oath by the Heir of the Right Holder: The Subject of Article 279 of the Civil Procedure Code

نویسندگان [English]

  • Sediqeh Hatami 1
  • Taher Ali Mohammadi 2
  • Karim Kokhaizadeh 3
1 Assistant Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology and Islamic Knowledge, University of Ilam, Ilam, Iran (Corresponding Author)
2 Associate Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology and Islamic Knowledge, University of Ilam, Ilam, Iran.
3 Associate Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology and Islamic Knowledge, University of Ilam, Ilam, Iran.
چکیده [English]

   According to Article 279 of the Iranian Code of Civil Procedure: “Whenever the plaintiff, in an action against a deceased, is the heir of the right holder and presents evidence to prove his claim, he must also take an oath.” Such an oath, which the plaintiff is required to take in addition to presenting evidence, is known in Imami jurisprudence as the secondary oath. However, Imami jurists have differing opinions on how to administer such an oath, and their writings contain five distinct theories. In the aforementioned legal regulation, although the principle of the secondary oath is accepted, following jurisprudential opinions, the manner of taking the oath remains unspecified and vague. Therefore, considering the importance of the discussion, this study, after establishing the necessity of taking the oath by the heir of the right holder, analyzes the existing opinions and ultimately adopts the view that the method of taking the oath by the heir of the right holder is exactly like that of the original party (estate-leaver or mūrith). In this explanation, the heir, in order to prove his claim, is obliged to take the secondary oath based on certainty and conviction, just like the original party (mūrith), and in the absence of certainty, he does not have the right to take the oath. In this regard, jurisprudential arguments such as istiṣḥāb (presumption of continuity) cannot be invoked.”

کلیدواژه‌ها [English]

  • Action against deceased
  • Secondary oath
  • Quality of oath
  • Estate-leaver
  • Heir
ابن‎ادریس، محمد بن احمد. (1410ق). السرائر. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
اصفهانی، محمدحسین حائری. (1404ق). الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة. قم: دار احیاءالعلوم الاسلامیة.
انصاری، مرتضی بن محمدامین. (۱۴۱۹ق). فرائد الأصول. قم: کنگره جهانی شیخ انصاری.
آشتیانی، میرزا محمدحسن بن جعفر. (1425ق). کتاب القضاء. قم: انتشارات زهیر.
بجنوردی، سید حسن. (1419ق). القواعد الفقهیه. قم: انتشارات الهادی.
تبریزی، جواد. (1387). تنقیح مبانی الاحکام کتاب القضاء والشهادات. قم: دارالصدیقة الشهیده.
توکلی، محمدمهدی. (1398). مختصر آیین دادرسی مدنی. تهران: انتشارات مکتوب آخر.
حائری طباطبائی، علی بن محمد. (1418ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسه آل البیت.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت.
حسینی حائری، کاظم. (1415ق). القضاء فی الفقه الاسلامی. قم: مجمع اندیشه اسلامی.
حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد. (1419ق). مفتاح الکرامة. قم: دفتر انتشارات اسلام.
خمینی، روح‌الله. (بی‌تا). تحریر الوسیلة. قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
خوانساری، احمد. (1405ق). جامع المدارک. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خویی، سید ابوالقاسم. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج. قم: مؤسسه إحیاء آثار الامام الخویی ره.
روحانی، محمدصادق. (1412ق). فقه الصادق. قم: دارالکتاب.
سبحانی، جعفر. (1418ق). نظام القضاء و الشهادة. قم: مؤسسه امام صادق.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1410ق). الروضة البهیة. قم: کتاب‌فروشی داوری.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1413ق). مسالک الافهام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر. (1404ق). جواهر الکلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبائی یزدی، محمدکاظم. (1414ق). تکمله العروه الوثقی. قم: کتابفروشی داوری.
طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط. تهران: المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة.
طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتاب الاسلامیه.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1413ق). قواعد الأحکام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
فاضل لنکرانی، محمد. (1429ق). تفصیل الشریعة. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
کاشف الغطاء، حسن بن جعفر. (1422ق). أنوار الفقاهه-کتاب القضاء. نجف: مؤسسه کاشف الغطاء.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی اول، محمدتقی. (1406ق). روضه المتقین. قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
محقق اردبیلی، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الاسلام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
محقق سبزواری، محمدباقر بن مومن. (1423ق). کفایه الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
محقق کنی، علی. (1399). تحقیق الدلائل: کتاب القضاء. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
موسوی بجنوردی، حسن. (1419ق). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
نراقی، مولی احمد بن محمدمهدی. (1415ق). مستند الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت.