بررسی نسب پدری و مادری و رابطۀ‌ خویشاوندی رضاعی‌ کودکان متولد از رحم اجاره‌‏ای

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان، گرگان، ایران.

2 استادیار گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان، گرگان

3 استادیار گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان، گرگان، ایران.

چکیده

نسب، رابطه‌ای اعتباری است که از رهگذر پیدایش یک انسان از نطفۀ انسان دیگر به وجود می‌آید و قانون نیز همین رابطه را در پیدایش آن معتبر دانسته و احکام آن را وضع نموده است. تحقق نسب در فقه و حقوق موضوعه بر دو محور عادی (روش طبیعی) و غیرعادی (روش آزمایشگاهی) استوار است که یکی از راه‌های غیرعادی آن استفاده از رحم اجاره‌ای می‌باشد. در این خصوص، سؤال اساسی چیستی نسب پدری و مادری کودکان متولد از این طریق است. در مقالۀ حاضر که با روش کتابخانه‌ای گردآوری شده، به بررسی نسب پدری و مادری و همچنین، بررسی‌ وجود رابطۀ خویشاوندی رضاعی‌ بین‌ کودک متولد از رحم اجاره‌ای‌ و مادر جانشین‌ پرداخته شده است. در این راستا، آراء فقیهان و حقوق‎دانان دربارۀ این مسئله واکاوی شده‏اند. نتایج مقاله نشان داده است که علی‌رغم اختلاف دیدگاه بین فقیهان و حقوق‎دانان در تعیین نسب نوزادان متولدشده از رحم اجاره‌ای، نوزاد به والدین حکمی (صاحبان تخمک و اسپرم) منتسب می‏گردد و مادر جایگزین به قیاس اولویت، به‌عنوان مادر رضاعی طفل شناخته می‏شود؛ لذا تنها با وی حرمت نکاح دارد، اما آثار دیگر نسب به‌مانند ارث یا حضانت را شامل نخواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Paternal and Maternal Lineage and Milk-Kinship in Children Born via Surrogacy

نویسندگان [English]

  • Jafar Raayati 1
  • Ali Akbar Esmaeili 2
  • Sayyid Reza Mousavi 3
1 PhD Student in Law, Islamic Azad University, Gorgan Branch, Gorgan, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Law, Islamic Azad University, Gorgan Branch, Gorgan, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Law, Islamic Azad University, Gorgan Branch, Gorgan, Iran.
چکیده [English]

Lineage is a legal relationship that emerges through the genesis of a human from another human's reproductive fluid, which the law has recognized and established its legal provisions. The realization of lineage in Islamic jurisprudence and positive law is founded on two axes conventional (natural method) and unconventional (laboratory method), with surrogacy being one of the unconventional methods. In this context, the fundamental question concerns the nature of paternal and maternal lineage of children born through this method. The present article, compiled through library research, investigates paternal and maternal lineage and examines the existence of milk kinship (raḍāʿī) between a child born through surrogacy and the surrogate mother. In this regard, the views of jurists and legal scholars have been critically analyzed. The results demonstrate that despite divergent perspectives among jurists and legal scholars in determining the lineage of infants born through surrogacy, the infant is attributed to the juridical parents (owners of the ovum and sperm). By a fortiori reasoning, the surrogate mother is recognized as the child's milk mother (umm al-raḍāʿah); consequently, she bears only marital prohibition (ḥurmah), but not other lineage effects such as inheritance or custody.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ijārah (leasing)
  • surrogacy
  • lineage (nasab)
  • milk mother (umm al-radāʻah)
  • child
احمدی، احمد. (۱۳۸۵). تحلیل روش‌های نوین کمک باروری. فصلنامۀ عدالت، سال دوم، (۶).
حاجی عزیزی، بیژن و قفقازی الاصل، شهرزاد. (۱۳۹۴). مطالعۀ تطبیقی وضعیت نسب طفل متولد از رحم جایگزین در حقوق ایران و آمریکا. فصلنامۀ پژوهش حقوق خصوصی، (۱۳).
حر عاملی، محمدبن‌الحسن. (۱۴۱۴ق). وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل‌الشریعه. قم: مؤسسه آل البیت.
حکیم، سید محسن. (۱۴۰۰ق). منهاج الصالحین (ج. ۲). بیروت: دارالتعارف.
حمدالهی، عاصف و روشن، محمد. (۱۳۹۳). بررسی تطبیقی فقهی و حقوقی قرارداد استفاده از رحم جایگزین. تهران: مجد.
رخشنده‌رو، هامیرا. (۱۳۸۷). قرارداد استفاده از رحم جایگزین (برگرفته از مجموعه مقالات رحم جایگزین). تهران: سمت.
رزم‌خواه، نجمه. (۱۳۹۹). نسب کودکان متولدشده از رحم اجاره‌ای؛ مطالعۀ تطبیقی در حقوق موضوعۀ ایران و ترکیه. فصلنامۀ پژوهش‌های حقوقی بهار، (۴۱).
رضانیا معلم، محمدرضا. (۱۳۸۶). باروری‌های پزشکی از دیدگاه فقه و حقوق. تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ساعدی، سحر. (۱۳۸۷). احکام وضعی رحم جایگزین (برگرفته از مجموعه مقالات رحم جایگزین). تهران: انتشارات سمت.
شاکری، بلال. (۱۳۹۶). بررسی فقهی استفاده از رحم اجاره‌ای. فصلنامۀ فقه اهل بیت بهار، (۸۹).
شهیدی، مهدی. (۱۴۰۰). حقوق مدنی: تشکیل قراردادها و تعهدات (ج. ۱). تهران: انتشارات مجد.
صادقی‎مقدم، محمدحسن. (۱۳۸۵). مبانی فقهی و بایسته‌های قانون نحوۀ اهدای جنین به زوجین نابارور. مجموعه مقالات اهدای گامت و جنین در درمان ناباروری. تهران: انتشارات سمت.
صافی گلپایگانی، لطف الله. (۱۴۱۷ق). جامع الاحکام (چاپ چهارم). قم: دفتر آیت الله العظمی صافی گلپایگانی.
علوی قزوینی، سیّد علی. (۱۳۸۰). آثار حقوقی تلقیح مصنوعی انسان (برگرفته از مجموعه مقالات روش‌های نوین تولیدمثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق). تهران: انتشارات سمت.
قاسم‌زاده، سیّدمرتضی. (۱۳۸۷). قراردادهای رحم جایگزین (دایگی پیش از تولد) در حقوق ایران. فصلنامۀ باروری و ناباروری، پیاپی ۳۵، (۲).
قبله‌ای خویی، خلیل. (۱۳۸۴). بررسی احکام وضعی کودکان ناشی از اهدای گامت در رابطه با توارث. اهدای گامت و جنین در درمان ناباروری (مجموعه مقالات). تهران: پژوهشکدۀ ابن‌سینا و سمت.
قبله‌ای خویی، خلیل. (۱۳۸۷). مسائل مستحدثه. تهران: انتشارات سمت.
کاتوزیان، ناصر. (۱۴۰۰). دورۀ حقوق مدنی خانواده: نکاح و طلاق، روابط زن و شوهر. تهران: انتشارات گنج دانش.
گواهی، زهرا. (۱۳۸۷). بررسی احکام وضعی استفاده از رحم جایگزین (برگرفته از مجموعه مقالات رحم جایگزین). تهران: انتشارات سمت.
معینی‌فر، محدثه و حاجی‌علی، فریبا. (۱۳۸۹). نسب طفل شبیه‌سازی‌شده در نظام حقوقی اسلام. دوفصلنامۀ فقه و حقوق خانواده، دورۀ ۱۵، (۵۲).
مهرپور، حسین. (۱۳۷۶). نگرشی به وضعیت حقوقی و شرعی باروری مصنوعی. مجلۀ تحقیقات حقوقی دانشکدۀ حقوق دانشگاه بهشتی، (۲۰/۱۹).
نجفی، محمدحسن. (۱۳۹۷). جواهر الحکام فی شرح شرایع الاسلام (ج. ۴). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.