مبانیِ فقهیِ قانونِ «اخذ مالیات بر خانه‌های خالی از سکنه»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و استادیار گروه فقه و اصول جامعه المصطفی العالمیه

2 محقق و پژوهشگر سطح سه حوزه علمیه قم و استاد و پژوهشگر مؤسسه فقاهت و تمدن اسلامی

10.22034/fvh.2022.13229.1571

چکیده

از قوانینی­که اخیراً پس از طی مراحل قانونگذاری در جمهوری اسلامی ایران مورد تصویب قرار گرفته، مالیات بر خانه‌های خالی از سکنه است، اما مبانی فقهی این قانون، چندان هویدا نیست. به جهت آنکه تحقیقی موسّع و یکپارچه دراین­باره صورت نگرفته است، ازاین‌رو پرسش از مبانی فقهی اخذ مالیات بر خانه‌های خالی از سکنه، سؤالی است که رسیدن به پاسخ آن نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. هر چند حفظ مصلحت نظام عام اجتماعی از عناوین ثانویه­ای است که به دخالت حکومت بر جعل قانون اخذ مالیات بر خانه­های خالی از سکنه، مشروعیت می­بخشد، منتها تحلیل برآمده از داوری عقل و واکاوی آموزه‌های وحیانی از قرآن و سنت، حاکی از توضیح و تقریر مسئله در پرتو ارائه ادله و بررسی حکم اصل تنبیهات مالی در فقه است تا ضمن طرح و اثبات حرمت تکلیفی نگهداری خانه­های خالی از سکنه، مالیات مذکور از مصادیق تنبیهات مالی برای ارتکاب حرام شرعی یا ناهنجاری اجتماعی قلمداد گردد. این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثغور ادله و تبیین حکم نگهداری خانه‌های خالی از سکنه و اخذ مالیات از آن انجام شده و نیل به این مقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره­های فقهی با روش گرد­آوری داده‌های کتابخانه­ای میسّر است که نتیجه آن، تبیین مبانی فقهی اخذ مالیات بر نگهداری خانه­های خالی در بستر تحلیل تنبیه مالی آن عمل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential foundations of the law of "taking tax on uninhabited houses"

نویسندگان [English]

  • mahdi dargahi 1
  • mohamad hasan dehghan 2
1 Professor of higher levels of Qom seminary and assistant professor of jurisprudence and principles department of Al-Mustafa International University
2 Researcher and researcher of the third level of the seminary of Qom and professor and researcher of the Institute of Islamic Jurisprudence and Civilization
چکیده [English]

One of the laws recently passed by the parliament is the tax on vacant houses. The legislator's motive is to increase the supply of housing and create a balance of prices between supply and demand, and the Islamic government is required by this law to collect taxes on vacant houses that have been left unused for various reasons. However, due to the lack of extensive and integrated research in this regard, the jurisprudential foundations of the tax are not very clear. Therefore, the question of the jurisprudential principles of this tax and the elimination of problems around it is an issue that needs to be explored until the answer stage. Based on the analysis based on the judgment of reason and in the light of revelatory teachings, the present article considers this tax as a financial punishment for committing a religious prohibition and has been compiled to prove it in two main parts. In the first part, the legitimacy of the principle of financial penalties is proved through four ways, one of which is punitive taxes. In the second part, the reasons for the sanctity of the obligation to maintain an empty house where some people need it or lead to disruption of the Muslim market are examined. The arguments used in both sections, the Qur'an, narrations, reason and rational manners approved by the Shari'a in the light of paying attention to the views of the great Shiite jurists.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Empty house
  • financial punishment
  • tax
  • deprivation of people's necessities
  • wise manners
  • قرآن کریم

    • ابن بابویه، محمد بن على(1406)، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، چ2، قم: دار الشریف الرضی للنشر.
    • ابن فارس، احمد بن فارس(1404)، معجم مقاییس اللغه، چ1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.‏
    • اردبیلى، سید عبدالکریم موسوى(1427)، فقه الحدود و التعزیرات ، چ2، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید.
    • اکبرنژاد، محمد تقی(1395)، ادبیات دین، چ1، قم: دارالفکر.
    • آسترکی، سعید و همکاران(1392)، حیدری‌فر منصوره ، سمیعی علی‌اکبر مبانی مالیات، چ2، قم: آذین قلم.
    • برقى، احمد بن محمد بن خالد(1371ق)، المحاسن، چ2، قم: دار الکتب الإسلامیة.
    • حر عاملى، محمد بن حسن(1409)، وسائل الشیعة، چ1، قم: مؤسسة آل البیتD.
    • جوادی آملی، عبدالله(1398)، تفسیر تسنیم، چ9، قم: اسراء.
    • جوهرى، اسماعیل بن حماد(1376ق)، الصحاح، چ1، بیروت.
    • حجتی، سید مهدی(1399)، نشریه وکالت نامه پیش شماره اول.
    • خاندوزی، احسان، رئیس کمسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی ۱۳۹۹/۰۵/۱۴https://www.mojnews.com/fa/tiny/news-340377 کد خبر: ۳۴۰۳۷۷  
    • خمینى، سید روح اللّه موسوى(1409)، تحریر الوسیلة، چ1، قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
    • درگاهی مهدی و عندلیبی رضا(1394)، حج و ولایت فقیه، چ1، قم: انتشارات مشعر.
    • دزفولى، مرتضى بن محمد امین انصارى(1415)، کتاب المکاسب، چ1، قم: کنگره.
    • روحانى، محمد(14136)، منتقى الأصول، چ1، قم: دفتر آیت الله سید محمد حسینی روحانی.
    • روزنامه کیهان اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه در ۱۷۱ کشور جهان(14/2/1398)
    • سیفی مازندارانی، علی اکبر(1399)، پاسخ به استفتا در مورد مالیات بر خانه خالی، https://b2n.ir/348358،(20/5/1399)
      طباطبایى، سید محمد حسین(1417)، المیزان فى تفسیر القرآن، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
    • طوسى، محمد بن الحسن(1414)، الأمالی، چ1، قم: دار الثقافة.
    • علیدوست، ابوالقاسم(1388)، فقه و مصلحت، چ1، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    • فاطمه افشاری و همکاران(1396)، «مالیات بر ارزش افزوده در کالاها و خدمات آسیب رسان به سلامت»، همایش ملی مالیات بر ارزش افزوده: فرصت ها و چالش‌ها.
    • ‏فخر رازى، محمد بن عمر(1420)، مفاتیح الغیب، چ3، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • فرحی ، سید علی(1431)، تحقیق فی القواعد الفقهیه(چاپ دوم) قم: موسسه النشر الاسلامی.
    • قمى، على بن ابراهیم(1404)، تفسیر القمی، قم: دار الکتاب‏.
    • کاظمی، فاضل، جواد بن سعد اسدى(1404)، مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام، قم: دارالفکر.
    • کلینى، محمد بن یعقوب(1407)، الکافی، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    • لجنه فقه المعاصرالفائق فی الاصول(1441)، چ4، قم: مرکز اداره الحوزات العلمیه.
    • لنکرانى، محمد فاضل موحدى(1425)، جامع المسائل(عربی)، چ1، قم: امیر قلم.
    • متن کامل طرح مالیات بر خانه‌های خالی ۲۲ /4/ ۱۳۹۹ https://www.isna.ir/news/99042216338
    • مجلسى، محمد باقر بن محمد(1403)، تقى بحار الأنوار، چ2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى(1389)، فرهنگ نامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
    • مغنیه، محمد جواد(1421)، فقه الإمام الصادقG، چ2، قم: مؤسسه انصاریان.
    • مفید، محمد بن محمد(1413)، الإختصاص، چ1، قم: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.
    • مکارم شیرازی، ناصرتفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة(چاپ اول)(1374 ش)
    • موسوى بجنوردى، محمد(1401)، قواعد فقهیه، چ3، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
    • مؤمن، محمد(1391)، الولایة الإلهیة الإسلامیة أو الحکومة الإسلامیه، چ2، قم: النشر الاسلامی.

    میرسلیم سید مصطفی(1399)،    http://tnews.ir/site/00c1170320572.html  ،(14/5/ ۱۳۹۹)

    • نائینى، محمد حسین(1352)، أجود التقریرات، چ1، قم: مطبعه العرفان.
    • نجفى، کاشف الغطاء، حسن بن جعفر بن خضر(1422)،أنوار الفقاهة - کتاب الشهادات، نجف اشرف: مؤسسه کاشف الغطاء.
    • منتظرى، حسین على(1417)، نظام الحکم فی الإسلام، چ2، قم: نشر سرایى.
    • منتظرى، حسین على(1409)، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة، چ2، قم: نشر تفکر.
    • نورى، حسین بن محمد(1408)، تقى مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل البیتD.
    • هدایتی، محمد(1393)، مناسبات اخلاق و فقه در گفت‌و‌گوی اندیشوران اول، چ1، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    • هیلگارد، ریتا ال. و همکاران(1385)، زمینه روان‌شناسی، چ1، تهران: رشد.
    • یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى(1419)، العروة الوثقى(المحشّى)، 5 جلد، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.